Дацэнт. Выкладчык. Культуролаг. Парадыст

|

У іўеўскай кнізе “Памяць” змешчана грунтоўнае даследванне “Святар, пісьменнік, тэолаг” пра рэлігійнага і культурнага дзеяча Ідэльфонса Бобіча.  Аўтар – Янка Трацяк. На сайце часопіса “ARCHE” змешчаны яго дыскусійны матэрыял пра шэрасць, якая запоўніла наша сённяшняе жыццё. Чытаецца на адным дыханні. І яшчэ шмат у якіх сур’ёзных навуковых выданнях сустрэнеш гэта прозвішча. Янка Трацяк – выкладчык Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Я. Купалы, дацэнт, кандыдат культуралагічных навук.

 

Мы знаёмы вось ужо 32 гады, упершыню сустрэліся восенню 1980 года, калі разам трапілі ў адну студэнцкую групу беларуска-рускага аддзялення філфака ГрДзУ. І, нягледзячы на тое, што тэрмін нашага сяброўства вылічаецца дзесяцігоддзямі, толькі нядаўна я даведаўся, што Янка ўжо шмат гадоў піша паэтычныя пародыі і эпіграмы. Вось пра гэта і пайшла наша гаворка на Янкавай кухні (па старой традыцыі) у яго кватэры па вуліцы Хімікаў.

 

-Янка, чаму пародыі? І калі гэта пачалося?

-О, пачалося вельмі даўно. Яшчэ ў школе я паспрабаваў напісаць першыя паэтычныя радкі. Канешне, усё гэта адбывалася пад уплывам твораў сусветнай і беларускай паэзіі, якія я на той момант прачытаў.

 

Дык першыя пародыі ўзніклі яшчэ ў школьныя гады?

-Не, тады яшчэ не.  Спачатку я проста быў захоплены Паэзіяй з вялікай літары. Тыя, хто пісаў вершы, здаваліся мне нейкімі незвычайнымі, ледзь не казачнымі, персанажамі. І толькі з цягам часу, калі была перагорнута старонка, скажам, тысячнага паэтычнага зборніка, адбылося тое, што Маркс назваў бы пераходам колькасці  ў  якасць.

 

-Я называю такі момант “стаць прафесійным чытачом”

-Ну, нешта такое. Я пачаў заўважаць розныя хібы ў паэтычных радках, нейкія смешныя моманты, пэўныя недарэчнасці. Рука сама сабой пацягнулася да паперы. Доўгі час я не рашаўся вынесці пародыі на суд чытача. Нешта стрымлівала…

 

Калі ў васьмідзесятыя гады мы выпускалі непадцэнзурны самвыдацкі часопіс “Містыка”, там з’яўляліся твае гумарыстычныя мініяцюры, а пародый не было

-Сапраўды, штосьці мяне тады спыняла. Напэўна, пераважалі думкі: а хто я такі, каб парадыраваць, скажам, вядомага паэта, які друкуецца ў шматлікіх выданнях? Яшчэ раз паўтаруся, павінен быў прайсці пэўны час, перш чым я вырашыў дастаць пародыі з шуфлядкі.

 

-Я прачытаў  рукапіс твайго зборніка і быў уражаны і гумарам, і майстэрствам. Калі можна будзе кніжку патрымаць у руках?

-Кніжка ўжо магла быць надрукавана. Аднак сітуацыя адбылася… крыху парадыйная. Я даў рукапіс аднаму гродзенскаму мастаку, каб той зрабіў ілюстрацыі. Справа цягнецца аж да сёння. Некалькі разоў я хацеў адмовіцца ад паслуг гэтага чалавека, аднак ён клянецца, што вось-вось зробіць сваю працу. І я зноў яму веру, бо мастак ён усё ж неблагі. Вядома, такая неабавязковасць крыху ўражвае.

 

Я пажадаў сябру творчых поспехаў. Прапаную некалькі пародый са зборніка “Партрэты ў інтэр’еры Гародні”, які, усё ж такі, спадзяюся, хутка з’явіцца на кніжных паліцах.

 

 

Беларусы і долары

                                                                                              Я долар зялёны ўчора купіў,

                                                                                              І гэтым, сябры, ганаруся,

                                                                                              А сёння той долар узяў ды згубіў –

                                                                                              Такі ўжо лёс беларуса.

                                                                                              Віктар Варанец. Лёс беларуса.

 

                                                                                              … Зачэм беларусам долары?

                                                                                              А. Л. Белтэлерадыё.

 

У слове прароцтву ня знойдзеш канца, –

Такое здараецца зранку, –

Як нехта А. Л. пачытаў Варанца,

Дык долары зніклі ў банку.

 

Бывае вось так, што зялёных няма,

І раптам – валяецца долар,

Дык ты, беларус, яго не падымай,

Бо зможаш згубіць нашмат болей.

 

Хто долар зялёны ўчора згубіў,

Хай лепш яго знойдзе прыблуда…

Калі ж беларус нейкі долар набыў,

Мяняць яго трэба на “рубаль”!

 

А знойдзе хто долар – згубіць можа два,

Тут, ведай, такія манеўры!

Ты долар знайшоў – дык у банк аддавай,

Здавай туды долары й еўры!

……………………………………………………………………

Я долар зялёны ўчора купіў

І гэтым, сябры, ганаруся,

А сёння той долар узяў ды прапіў –

Такі ўжо лёс беларуса.

 

                           

   

Двое ў пакоі: Бронька і Колас

 

                                                                                                                      Добры дзень, – кажу, –

                                                                                              Дзядзька наш Колас,

                                                                                              Прывітанне ж кладу на паперу.

                                                                                              Я хачу, каб пачуў ты мой голас,

                                                                                              Ды й у моц беларуса паверыў.

 

                                                                                              Як і ты, я бядняцкага роду

                                                                                              (З плеч сваіх не здымаю сярмяжку),

                                                                                              Век свой жыў і служыў ты народу,

                                                                                              Не здымаючы з пояса дзяжку.

                                                                                              Браніслаў Ермашкевіч. Дзядзька Колас.

 

Быць паэтам – падаць трэба голас,

Да вялікіх хадзіць трэба ў госці…

“Добры дзень, – кажу, –

Дзядзька наш Колас,

Я паэт – напісаў пра вас штосьці.

 

Як і ты, я бядняцкага роду,

Як і ты, сёння класік я модны,

Як і ты, буду хутка народным,

І мне помнік стаяць будзе ў Гродне”.

 

Дзядзька Колас не дасць табе маху,

Дзядзька ведае, хто паэт лепшы.

Свой мундзір Бронька кінуў у шафу,

Стаў чытаць дзядзьку Коласу вершы.

 

“З плеч сваіх не здымаю сярмяжку…”

(Тут для рыфмы салгаў трохі, братцы),

Дзядзька Колас заплакаў, зняў дзяжку,

Лупануў Браніслава па ср…