Вандроўка па старым Гродне. Частка VII. Плошча Тызенгаўза

|

Што з гэтага выйшла, мы ўсе добра ведаем, аднак плошча так і засталася,а праз дзвесце гадоў па праве атрымала імя свайго заснавальніка.

 

Мы паварочваем на плошчу з боку сучаснай вуліцы Ажэшкі і… не пазнаем амаль нічога. Злева ад нас роў з Гараднічанкай, якая бяжыць далей да Нёмана. Дарога ідзе праз губернатарскі мост з прыгожай металічнай аркай-брамай, на якой вісіць газавы ліхтар.

 

Швейцарская даліна з гэтага боку адгароджана кратамі, за імі драўляны кіёск – можа прадавалі гарадзенцам марожанае або абаранкі. За мостам ужо ўзвышаецца агромністая Аляксандра-Неўская царква. Бачым таксама, што гарадзенцы жылі багатым культурным жыццём – на драўляным шчыце маса аб’яваў пра канцэрты, музычныя імпрэзы.

 

Мы падыходзім да плошчы Тызенгаўза ўсё бліжэй і цяпер знаходзімся на мосце акурат над Гараднічанкай. Асабліва прыгожы віты чыгунны ліхтар – безумоўна яшчэ газавы – адчынены на дзень для чысткі і праветрывання.

 

Вось і падыходзім мы да Аляксандра-Неўскай царквы. Гэты храм, пабудаваны ў памяць выратвання цара Аляксандра ІІ падчас замах на яго ў 1866 годзе, прастаяў у Гродне сем дзесяцігоддзяў. На яго будаўніцтва нават была выкарыстана бляха са старажытнага кляштара картэзіянцаў у Бярозе, ліквідаванага царскімі ўладамі.

 

Від храма з боку гістарычнага архіва. Так ён выглядаў да перабудовы ў 1906-1907 гг. Яшчэ няма багатага дэкора ў псеўдарускім стылі.

 

 

Пасля перабудовы храм папрыгажэў. З’явіліся дадатковыя шатровыя вежачкі, прытвор царквы стаў у два разы даўжэйшым.

 

Вяртаемся на пару гадоў назад. Вось так з боку плошчы Тызенгаўза Аляксандра-Неўская царква закрывала палац губернатара (Тызенгаўза), бакавыя крылы якога добра бачныя. Цікава, што над уваходам у царкву можна заўважыць ці то фрэску, ці то мазайку, напэўна з выявай Аляксандра Неўскага. Пасля перабудовы 1907 года выява назаўсёды знікла.

 

Сама царква праіснавала яшчэ трыццаць гадоў і была разабрана польскімі ўладамі ў 1938. Матывацыя – перашкаджала руху транспарта па плошчы. Адчуваеце – як актуальна гучыць сёння. Царкву збіраліся адбудаваць у раёне вуліцы Шчорса і нават заклалі падмурак. Але пачалася вайна…

 

Цудоўны палац Тызенгаўза, які толькі і звяртаў на сябе ўвагу фатографаў расійскага часу як палац губернатара. Менавіта тут была падпісана адмова ад каралеўскай кароны Станіславам Аўгустам Панятоўскім. На палацы раней узвышалася фігура антычнай багіні Цэрэры з факелам у руках, такая самая, як цяпер стаіць на былой электрастанцыі ў Вільні.

 

Адзінае фота яшчэ цэлага палаца ў набліжэнні. Перад уваходам стаіць жандар. І нездарма… бо восенню 1895 года невядомы “злодзей” вынес з прыёмнай гарадзенскага губернатара футра і паліто ды бясследна знік. Пасля гэтага перад будынкам з’явіўся жандар.

 

Палац згарэў летам 1915 года ў часе баёў за Гродна. Цяпер у яго падвалах пахаваныя савецкія жаўнеры, а зверху гарыць “вечны агонь”. Па іроніі лёсу, на франтончыку палаца аж да 1915 года знаходзілася каралеўская карона той дзяржавы, якая перастала існаваць у гэтым будынку – Рэчы Паспалітай абодвух Народаў.

 

Здымкі Яна Лялевіча


     
 

Папярэднія выпускі

 

Вандроўка па даўнім Гродне. Частка І: чыгуначны вакзал

Вандроўка па старым Гродне. Частка ІІ. Станіславова, Алея Кахання, Сабачая горка

Вандроўка па старым Гродне. Частка ІІІ. Кірха, Аляксееўскае вучылішча, Вайсковы сабор

Вандроўка па старым Гродне. Частка ІV. Домік Элізы Ажэшкі і Марыінская гімназія

Вандроўка па старым Гродне. Частка V. Гарадская пошта

Вандроўка па старым Гродне. Частка VI. Швейцарская даліна