Сабралася і паляцела. Як гарадзенка ў 19 гадоў памяняла Беларусь на Швецыю і не пашкадавала пра гэта

Сабралася і паляцела. Як гарадзенка ў 19 гадоў памяняла Беларусь на Швецыю і не пашкадавала пра гэта

– Чаму ты пераехала ў Швецыю?

 

– Мне было 19 гадоў. Скончыўшы першы курс універсітэта, вырашыла летам крыху падзарабіць. У Стакгольме жыве мая цётка, я паехала да яе ў сярэдзіне чэрвеня, але вельмі доўга не магла знайсці працу. Як аказалася, улетку ўсё пагалоўна сыходзяць у адпачынкі, надыходзіць мёртвы сезон. У выніку месяц прагасцявала, а ў Беларусі акурат адбылося першае рэзкае падзенне рубля. Зразумела, што трэба заставацца тут, пераходзіць на завочнае, нешта шукаць і спрабаваць сябе забяспечваць, а не цягнуць з бацькоў.

 

Працу я знайшла толькі ў канцы верасня – няняй ў сям’ю, дзе жонка беларуска, а муж швед . У шведаў нядрэнны прыбытак, працуюць, як правіла, абодва бацькі, таму ў многіх сем’ях ёсць няні. Я прыглядала за трыма дзецьмі пасля садка – дзесьці 3-4 гадзіны ў дзень. У гэтай сям’і прапрацавала чатыры месяцы, потым знайшла іншую, шведскую. Ім дапамагаю да гэтага часу, у іх я жыву, але, праўда, ужо хутка пераязджаю.

 

Зарплата няні парадку 350-450 еўра ў месяц, але калі жывеш з сям’ёй, то не плаціш за харчаванне і жыллё. Так, для параўнання, сярэдні заробак у Швецыі каля 2 тысяч еўра, аднак мінус вялікі падатак (30%) і ў выніку не так і шмат застаецца, улічваючы аплату кватэры і прадуктаў.

 

Аляксандра разам са сваімі падапечнымі

 

– Калі ты прыехала ў Швецыю, то ўжо ведала мову?

 

– Не, мовы я не ведала зусім, толькі англійскую. Спачатку мая шведская сям’я аплаціла курсы ў звычайнай школе, але яны мне не асабліва спадабаліся. У Швецыі трэба атрымаць свой ​​персанальны нумар (ID), потым ты можаш пайсці ў школу для мігрантаў і вучыць мову цалкам бясплатна. Як толькі з’явіўся ID – адразу ж запісалася на курсы. Я абрала вячэрні час, хоць можна вучыцца раніцай, днём і нават дыстанцыйна. У школу прыходзяць людзі з усяго свету, шмат розных традыцый і культур – гэта вельмі выдатна.

 

У моўнай школе для мігрантаў вучацца людзі з усяго свету

 

Спачатку якасць навучання, шчыра кажучы, кульгае. Трэба імгненна ўліцца. Тлумачаць усё па-шведску, рэдка пераходзяць на англійскую, шмат чаго не разумееш. Настаўнікі мяняюцца часта, на пачатковым этапе кожны тыдзень-два прыходзяць новыя людзі. У групе ва ўсіх розны ўзровень ведаў: хтосьці толькі-толькі прыйшоў, хтосьці ўжо месяц вучыць. Некаторыя слухачы жылі ў Швецыі і трохі ведаюць мову, але ім патрэбны сертыфікат, каб пайсці працаваць ці паступіць ва ўніверсітэт. Толькі з часам фармуюцца ўстойлівыя групы.

 

Існуе праблема, як ні дзіўна, з практыкай. Прыходзіш у кафэ або краму, хочаш папрактыкавацца, але яны разумеюць, што табе складана, і маментальна пераходзяць на англійскую. Даводзілася быць вельмі настойлівай.

 

– Швецыя – краіна, якая прымае тысячы бежанцаў. Ці шмат іх на вуліцах Стакгольма і як да іх ставяцца самі шведы?

 

– У той момант, калі я пачынала вучыцца ў школе, бежанцаў не бачыла. Былі тыя, хто атрымаў працу, стварыў сям’ю, па вучобе прыехаў, вельмі шмат студэнтаў з Кітая і Японіі.

 

Усё пачалося літаральна год таму. Цяпер пастаянна даведаешся, што кагосьці абрабавалі або згвалтавалі. Нядаўна прачытала, як у метро заляцелі два хлопцы і выхапілі сумку ў жанчыны. Яна бегла за імі, падала, але ўсё ж такі змагла вырваць свае рэчы. Такімі навінамі запоўненыя ўсе стужкі ў сацыяльных сетках. Не вінавацяць менавіта бежанцаў, а людзей з пэўным тыпам знешнасці. Былі згвалтаванні, можа, не так шмат, як у Германіі, але былі . Зараз усе гэтыя выпадкі актыўна трансліруюцца ў медыя. Я жыву ў цэнтры, але для сваёй жа бяспекі стараюся не шпацыраваць позна.

 

Самі шведы падзяліліся на тры лагеры: адны рэзка супраць такога патоку прыезджых, другія, наадварот, хочуць дапамагаць, трэція ставяцца да гэтай сітуацыі зусім нейтральна.

 

– У цябе ёсць другая праца?

 

– Ужо паўтара года я працую рэкрутарам у сферы будаўніцтва. Мая кампанія – самая вялікая ў Швецыі з такім профілем, ёй 16 гадоў. Па сутнасці, гэта такое кадравае агенцтва для будаўнічай сферы. Чалавек пакідае заяўку на нашым сайце, мы глядзім CV, і калі кандыдат нам падыходзіць, то спачатку мы павінны атрымаць адну рэкамендацыю з папярэдняга месца працы. Пасля праводзім інтэрв’ю, самастойна фарміруем профіль пра чалавека і прадстаўляем кампаніі, якая звярнулася да нас.

 

Аляксандра разам з калегам у цэнтры занятасці. Сустрэча з суіскальнікамі

 

– З пошукам працы мне дапамагла шведская сям’я. Спачатку я прайшла стажыроўку, мне расказалі, якія існуюць прафесіі, як адбываецца падбор кандыдатаў. Потым я назірала за працэсам інтэрв’юіравання і знаёмілася з дакументацыяй. Складаней за ўсё было з тэрміналогіяй. Я па-руску ў будаўніцтве слаба разумела, а тут трэба разумець па-шведску. Вельмі шмат чаму трэба было вучыцца. Але мне здаецца, што я хутка справілася. Прайшло прыкладна два месяцы, як я без старонняй дапамогі стала праводзіць размовы, пры гэтым працавала па чатыры гадзіны ў дзень. З нядаўняга часу пачала падбіраць высокакваліфікаваныя кадры – інжынераў, праекціроўшчыкаў.

 

Іншым кампаніям прасцей звяртацца да нас, таму што мы будзем займацца як прыёмам, так і звальненнем супрацоўніка – а з гэтым у Швецыі не так і проста, ёсць шмат арганізацый, якія абараняюць правы працаўнікоў. Напрыклад , таму ў выпадку скарачэння тут дзейнічае правіла: тыя, хто прыйшоў апошнім у кампанію, сыходзяць першымі. Незалежна ад таго, добра працуеш ці дрэнна. Вядома, калі сам сыходзіш – то прасцей, ты павінен адпрацаваць адзін месяц, на працягу якога шукаюць замену.

 

– Як адбываецца падзел працы ў звычайнай шведскай сям’і?

 

– У шведскіх сем’ях прынята падзяляць догляд за дзецьмі. Сёння тата глядзіць за дзіцём, заўтра – мама. Уборкай часта займаюцца наёмныя людзі, як, напрыклад, у той, дзе я жыву.

 

У рускамоўных выданнях любяць пісаць, што шведы выкарыстоўваюць азначэнні “Бацька 1” і “Бацька 2” для мам і тат. Насамрэч, гэта не распаўсюджана. Галоўнае адрозненне – вольнае выхаванне. Дзяўчынкам і хлопчыкам не прышчапляюць “мужчынскія” або “жаночыя” звычкі, каштоўнасці, спосабы паводзін. Падладжваецца ў нейкай ступені нават мова. У шведскай ёсць “хун” – гэта яна, “хан” – гэта ён, але цяпер усё часцей ўжываюць “хен”, што перакладаецца як “яна ці ён”. Такая фармулёўка сустракаецца ў навінах, у дзелавой перапісцы. Калі не ведаюць, якога дакладна полу кандыдат, то пішуць і кажуць “хен”.

 

Няма стэрэатыпаў, напрыклад, дзяўчынцы толькі ружовае, а хлопчыку толькі блакітнае. Калі хлопчык захацеў надзець сукенку, гуляючы ў садку, – ён надзене. Калі захацеў матылька на шчацэ намаляваць – ён намалюе. Дзіцяці не кажуць, што гэта няправільна, баяцца траўмаваць яго псіхіку. У аднаго з маіх выхаванцаў ёсць сябар, які любіць гуляць з лялькамі і поні. А мой падапечны любіць машынкі. Ён неяк спытаў: “Яму падабаецца ружовы колер. Ружовы жа колер можа ўсім падабаецца?” Я адказала: “Так, бо мы ўсе розныя і ва ўсіх розныя інтарэсы”.

 

 

– Ці згодна ты з меркаваннем, што шведскія дзеці вельмі разбэшчаныя?

 

– Так, ёсць такое. Да дзяцей ставяцца вельмі лаяльна. У нас могуць шлёпнуць па попе, а там нельга. Калі раптам дзіця скажа, што ты яго ўдарыў, нават выпадкова, у садку ці школе, а гэта пачуе настаўнік, то ў бацькоў могуць быць непрыемнасці. Імі зацікавяцца сацыяльныя службы. Але я пакуль з такім не сутыкалася. Тут такі падыход: дзіця плача – ну хай паплача, гэта ж дзіця. У нас адразу пачынаюць супакойваць, таму што адчуваюць сябе няёмка. У рэстаран прыйшоў, дзіця заплакала ─ у нас усё цокаюць, пачынаюць незадаволена паглядаць.

 

Мяне мама заўсёды вучыла, што з дзецьмі трэба размаўляць як з дарослымі, не павышаючы тону. Ты проста бярэш за рукі дзіцяці, канцэнтруеш на сваім поглядзе і тлумачыш, як нельга. Такая мадэль выхавання характэрная і для Швецыі.

 

 

Пачатковая школа вельмі “расслабленая”, на тыдзень вучаць адну літару, увесь астатні час гуляюць і займаюцца творчасцю. Часта па навінах можна пачуць: дрэнныя вынікі па матэматыцы або іншых прадметах. У нас з дзяцінства фармуюць пачуццё адказнасці. Гэта маё назіранне. Дзіця атрымлівае заданне – і яно адказнае за яго. А там вось гэтаму першапачаткова не вучаць. Занадта шмат дазволенасці таксама дрэнна.

 

– Шведы – усё вельмі спартыўныя. Ты займаешся спортам?

 

– У Стакгольме сапраўды ўсё вар’яцеюць ад спорту – ад дзяцей да вельмі сталых людзей. Я думала, што буду бегаць. Купіла сабе прыгожую спартыўную форму. І пакуль думала-думала, мой малады чалавек сказаў: бегаць па цвёрдым асфальце шкодна для суставаў, лепш хадзіць ці бегаць па мяккім пакрыцці. Цэннік такі: абанемент у самую модную залу – 50-60 еўра ў месяц, у самую простую – каля 25 еўра. Акрамя безлімітных трэніровак, сюды ўключаны групавыя заняткі па ёзе, танцах. Працуюць трэнажорныя залы 24 гадзіны ў суткі. Пакуль я не набыла абанемент. Затое вельмі шмат хаджу пешшу і, калі цёпла, займаюся на трэнажорах, якія ўстаноўлены на адкрытых пляцоўках.

 

 

– Ці хапае табе твайго даходу для бязбеднага існавання?

 

– У той момант, калі я працавала толькі няняй, мне рэальна дапамагала тое, што я не купляла праязны (80 еўра) – амаль чацвёртая частка зарплаты. Спачатку я перакладала цэны ў беларускія рублі, а цяпер усё ў кронах лічу. Цяпер нашмат прасцей: куды ні едзеш – усюды танней. У мяне дзве працы, таму ў вельмі многім я сабе не адмаўляю. У Стакгольме на дваіх вячэра абыдзецца ў 30-40 еўра, ланч у 9-10 еўра, кава з пірожным – 7-8 еўра. У кіно ці музей схадзіць – 12-15 еўра. Пераехаўшы ў Швецыю, я стала значна больш падарожнічаць, некалькі разоў на год. Адзенне танней, чым у Беларусі, і выбар большы. Алкаголь я не п’ю, таму па цэнах не магу зарыентавацца, але ведаю, што даволі дорага. Заўважаю, як шведы часта ездзяць на паромах у Рыгу, Талін або Хельсінкі і закупляюцца там алкаголем.

 

 

– Ты сумуеш па дому? Ці плануеш вяртацца ў Беларусь?

 

– Першы час, калі прыязджала дадому, мне літаральна праз гадзіну хацелася назад. Сумую па сям’і, але не сумую па месцы. Гродна вельмі прыгожы летам, але ў іншы час года – усё паныла, шэра, сумна. Людзі незадаволеныя. У Швецыі жывуць з устаноўкай: ва ўсіх ёсць праблемы – у кагосьці вялікія, у кагосьці маленькія. Калі будзеш перажываць, наадварот, нічога не вырашыцца, толькі горш сабе зробіш. Таму там не адчуваеш негатыву ад кожнага чалавека.

 

Дома я звычайна праводжу час з роднымі і блізкімі сябрамі. Апошнія два разы у цэнтр Гродна нават не выязджала. Часам падумаеш: прыехалі б турысты, але ж няма нічога. Ніхто не можа па-англійску гаварыць, няма шыльдаў і ўказальнікаў. Хоць шведам цікавы наш рэгіён, у мяне заўсёды пытаюцца па Пуціна і Лукашэнку.

 

Больш за ўсё ў Швецыі Аляксандра сумуе па сям’і. Разам з сястрой

 

– Мне часам не хапае смачных беларускіх прадуктаў. Часта хаджу ў рускую краму: селядца і агурочкаў купіць, сала з мясам, сыркі тварожныя, пернікі і вафлі. З Беларусі заўсёды прывожу цукеркі, яны адрозніваюцца па смаку ад мясцовых. Падабаецца ўсіх частаваць. Мае сябры і калегі любяць “Алёнку” і “Грыльяж”.

 

– Што табе больш за ўсё падабаецца ў Швецыі і шведах?

 

– Мне дзіўна падышла гэтая краіна па ладзе жыцця і нават стылю адзення… Там не любяць абцасы – і я іх асабліва ніколі не любіла, а вось папулярныя ў Швецыі гумовыя боты гатовая насіць не здымаючы. Я беларуска, і заўсёды падкрэсліваю, што я з Беларусі, не з Расіі, але Швецыя – гэта адназначна мая краіна.

 

 

На мой погляд, там усё вельмі прыгожа: і архітэктура, і людзі. Усе настолькі вольныя ў сваіх меркаваннях і думках, што ты не сустракаеш негатыву. Ці проста яго не заўважаеш, не думаеш пра гэта абсалютна.

 

З часам зразумела, што перастала кудысьці спяшацца. У Беларусі ў чарзе стаіш, цябе падганяюць “хутчэй-хутчэй”, а ў іх касірка можа загаварыць з пакупніком, ніхто не нервуецца. Яшчэ яны могуць кагосьці сустрэць на вузкай дарозе, спыніцца і пачаць размаўляць. Мінакі спакойна абыходзяць, ніхто не абураецца. Гэта іх галоўная рыса – заўсёды пазбягаць канфліктаў. Пачынаеш голас павышаць – яны імкнуцца неяк нейтралізаваць напружанне, не любяць усяго гэтага. Пажыўшы ў Швецыі, я сама стала, як Швецыя, ─ спакойная і размераная.