Як “Нёман” у 1993 годзе ледзь не згуляў з мадрыдскім “Рэалам”
У сезоне-92/93 за еўракубкі біліся ўжо па-сапраўднаму. У выніку ў Лігу чэмпіёнаў прайшло мінскае “Дынама”, а ў Кубак Кубкаў – гарадзенскі “Нёман”. Воляю календара менавіта “жоўта-зялёныя” адкрывалі для краіны Еўропу – здарылася гэта 18 жніўня 1993 года. Але для пачатку трохі аб тым, як падапечныя Сяргея Уласевіча заваявалі права выступіць на міжнароднай арэне, бо для гэтага ім спатрэбілася выйграць Кубак Беларусі.
***
Заяўкі на ўдзел у другім розыгрышы Кубка краіны падалі 43 клубы. Каб пастаянна не займацца лёсаваннем, федэрацыя адразу склала сетку аж да фіналу.
У 1/16 фіналу “Хімік” (тады каманда называлася так) лёгка разабраўся з магілёўскім “Сельмашам” – 2:0. Галы на рахунку Сяргея Кукалевіча і Дзмітрыя Дрожджа. Праз тыдзень няўступлівы “Будаўнік” са Старых Дарог даў у родных сценах сапраўдны бой. Асноўны час завяршыўся 2:2 – дублем у гасцей адзначыўся Сяргей Саладоўнікаў. Перамогу ж гродзенцам на 118-й хвіліне прынёс Юрый Мазурчык.
Далей кожная стадыя абарочвалася для “жоўта-зялёных” сапраўдным трылерам. Першы чвэрцьфінальны матч супраць “Дняпра” “Хімік” прайграў 0:1. Падганяемыя сваімі заўзятарамі гродзенцы мелі перавагу, але забіў магілёвец Шушкевіч. Пасля паразы па Гродна папаўзлі чуткі, што з каманды будуць адлічаныя чацвёра вядучых футбалістаў, а на іх месца запросяць легіянераў. Але далей размоў справа не пайшла і на матч у адказ выйшлі знаёмыя твары.
Ужо на 8-й хвіліне Андрэй Скорабагацька вывеў “Днепр” наперад і паставіў кубкавыя перспектывы Гродна пад вялікае пытанне. Да перапынку гаспадары маглі забіваць яшчэ пару разоў, але добра гуляў брамнік Юры Свірко. У другім тайме госці прачнуліся і за 10 хвілін забілі двойчы (вызначыліся Белезяка і Саладоўнікаў). А пад заслону сустрэчы Мазурчык дабіў дэмаралізаванага суперніка – 3:1. У паўфінале “Хімік” чакала мінскае “Дынама”.
***
Па вясне ў Гродне вырашыліся на змену назвы клуба. Так замест “Хіміка” з’явіўся звыклы для нас “Нёман”. “Дынама” ж засталося сабой. У тую пару мінчане былі мацней за ўсіх у краіне і гублялі ачкі толькі з-за ўласнай расслабленасці.
Статыстыка сустрэч гродзенцаў з флагманам была жахлівай для падапечных Сяргея Уласевіча – два разгромныя паражэнні 0:6 і 1:5. Аднак кубак – асобная гісторыя. Да 62-й хвіліны першага паўфіналу (матч праходзіў у Мінску) “Нёман” размазваў “Дынама” 3:0. Галамі вызначыліся Траско, Саладоўнікаў і Кароза.
– Атрымліваў ад матчу велізарнае задавальненне, – успамінае Сяргей Саладоўнікаў. – Мы абыгрывалі не проста каманду чэмпіянату, а каманду, якая была мацней за ўсіх на галаву. Паглядзіце склад “Дынама” таго часу! Мы гулялі ў футбол, а не хаваліся ва ўласнай штрафной. І ведаеце, што ўразіла. Нават пры ліку 0:3 дынамаўцы гулялі ўпэўнена. Мне гэта заўсёды падабалася ў іх. Не было панікі або нейкага расчаравання. Гэта была заўсёды ўпэўненая ў сабе каманда.
У выніку гаспадарам удалося ледзь выратаваць твар, забіўшы два мячы ў канцоўцы, але “Нёман” ужо адчуў, што можа. На матч у адказ у Гродна прыйшло амаль сем з паловай тысяч гледачоў. Натхнёныя падтрымкай, “жоўта-зялёныя” ўсімі сіламі адбівалі лютыя наскокі “Дынама”. Не астудзіў запал гасцей і гол Карозы ў пачатку другога тайма. Да 80-й хвіліны “Дынама” вяло 2:1 і было за крок ад фіналу, але гаспадары выстаялі.
***
Фінальны матч з рэчыцкім “Ведрычам” атрымаўся нашмат прасцей. У першым тайме “Нёман” меў перавагу і заслужана забіў двойчы. Вызначыліся Сысоеў і Мазурчык. У другім гродзенцы трошкі расслабіліся і дазволілі рэчыцкім футбалістам адзін мяч адыграць.
Сысоеў і Мазурчык не толькі прынеслі камандзе Кубак, але і сталі трошачкі багацей. Гродзенская фірма “Марс”, якая не мае нічога агульнага з шакаладнымі батончыкамі, узнагародзіла аўтара першага гола ў фінале сумай у 50 тысяч беларускіх рублёў (долар каштаваў каля сямі тысяч). Такі ж бонус вылучыў мясцовы таксаматорны парк. Другі мяч Мазурчыка “абяскровіў” “Марс” на 70 тысяч рублёў. Была ўзнагарода і за трэці гол – Гродзенскі гарвыканкам абяцаў за яго 100 тысяч рублёў, але дзяржаўныя грошы футбалісты вырашылі паберагчы.
– Падобная практыка заахвочвання існавала на працягу ўсяго сезону, – кажа трэнер той каманды Уласевіч. – Дырэктар фірмы “Марс” Уладзімір Тоісцеў любіў футбол і такім чынам заахвочваў гульцоў да яркага футболу. За кожны гол у матчы чэмпіянату абвяшчалася сума з павелічэннем. Памятаю пацешны выпадак. Пасля аднаго з матчаў падыходзіць суддзя Сяргей Шмолік і давіцца ад смеху: “Хадзем, раскажу хохму”. Адводзіць у старонку: “Твае вядуць 3:1. Міма прабягае Мазурчык: “Серы, пастаў пеналы. Я заб’ю, суму напалову падзелім”.
– Наколькі памятаю, грошы ніколі не асядалі ў кішэнях кагосьці аднаго, – распавядае Саладоўнікаў. – Пасля матчаў ішлі ў кафэ і адзначалі шампанскім. Памятаю, гулялі супраць бабруйскага “Фандок”. Па стадыёне абвяшчаюць суму за забіты мяч. І я тут жа забіваю. Аб’яўляецца новая сума – і зноў маментальны гол. І так два ці тры разы запар. Было вельмі пацешна.
Пасля фіналу Уласевіч адзначаў, што першая палова ў выкананні яго футбалістаў атрымалася бездакорнай ва ўсіх адносінах. Падапечныя выканалі ўстаноўку – кантралявалі мяч, хутка адкрываліся пад перадачы і аператыўна накрывалі супернікаў.
А вось яго калега Генадзь Абрамовіч падвёў вынік матчу неяк безамбіцыёзна.
Дарэчы, “Ведрыч” прайграў не толькі на полі, але і на трыбунах. Гульня на стадыёне “Дынама” сабрала 11 тысяч заўзятараў. Пераважная большасць перажывала за Гродна. З заходняга горада ў Мінск прыехала велізарная колькасць аўтобусаў з фанатамі “жоўта-зялёных”. Акрамя таго, быў замоўлены 14-вагонны цягнік!
***
На жараб’ёўцы ў папярэднім раундзе Кубка Кубкаў “Нёману” выпаў швейцарскі “Лугана”. А ўслед за ім – сам мадрыдскі “Рэал”, які стаў другім у Іспаніі і які выйграў Кубак (тады шлях да грандаў быў нашмат карацей). Натхніўшыся гэтым фактам, гарадзенскія футбалісты мелі намер даць бой швейцарцам.
Аднак у новым сезоне ад былога спрыту не засталося і следу. У першых чатырох турах чэмпіянату каманда набрала ўсяго два ачкі і была ўнізе табліцы. А ў новым розыгрышы Кубка краіны вылецела ў першым жа раўндзе, прайграўшы сціпламу “Альбярціну” са Слоніма. Пагаворвалі, што прычыны такіх вынікаў былі ў незадаволенасці гульцамі малымі сумамі прэміяльных за перамогу ў Кубку. Дайшло да таго, што асноўны варатар “Нёмана” Свірко адмаўляўся гуляць.
– Не асабліва хачу ўспамінаць дэталі, але ў пачатку новага сезону ў нас не было ранейшага драйву, – адзначае Саладоўнікаў.
***
На першы матч у Швейцарыю “Нёман” вырашыў ехаць на аўтобусе. Па плане каманда павінна была дабрацца да нямецкага Міндэна – горада-пабраціма Гродна, – патрэніравацца там два дні і пераехаць у Лугана.
– Усё пачалося з таго, што кіраўніцтва Гродна не пачула маім довадаў, – успамінае Уласевіч. – Я прапаноўваў ляцець праз Мілан, ад якога да Лугана ўсяго 70 кіламетраў. Палічылі, што дорага. Хоць як потым аказалася, розніца была ўсяго тысяч у 12 долараў. Увогуле, паехалі. Балазе аўтобус быў добры – польскі “Ельч”. Яшчэ Іван Шчокін жартаваў: “Вы пасля нас на другім месцы па транспарце”.
Праблемы пачаліся ўжо на беларуска-польскай мяжы. Памежнікі шукалі кантрабанду, скурпулёзна правяраючы сумкі і валізкі. Па словах Уласевіча, футбалісты хацелі крыху падзарабіць і везлі ў Польшчу цыгарэты і алкаголь. У выніку ўсё рознагалоссі былі наладжаны, але дагляд зацягнуўся на пяць гадзін. Па яго выніках у канаву прыйшлося выліць толькі 60 літраў “саляркі”. З невялікай затрымкай каманда дабралася да Міндэна, патрэніраваліся два дні і выехала ў Швейцарыю. Да мяжы дабраліся без праблем, а далей пачаліся прыгоды.
– Вадзілы нашы нявопытныя, – успамінае Уласевіч. – На аўтабане нешта пераблыталі і з’ехалі не на той з’езд. У выніку трапілі на пешаходную дарожку для турыстаў і паехалі ў горы. Так да аблокаў і даехалі.
Аказалася, “Нёман” праехаў 46-кіламетровы альпійскі перавал – другі па складанасці ў краіне. Калі пра гэта даведваліся швейцарцы, яны шырока адкрывалі вочы – дарогу пакараюць толькі самыя смелыя, а беларусы зрабілі гэта на аўтобусе.
– Адчуванні цікавыя: з аднаго боку – гара, а з другога – прорва і возера, – працягвае трэнер. – Сядзеў наперадзе, побач з двума кіроўцамі і прадстаўніком федэрацыі Юрам Савіцкім. Павольна едзем па серпантын. Я кіроўцу кажу: “Адкрый пярэднія дзверы”. – “Навошта?” – “На ўсялякі выпадак. Вы паспееце выскачыць, я – таксама. Юра, можа быць, паспее. Праўда, наконт астатніх – не гарантую”. Пасмяяліся.
– На гару заехалі яшчэ нармальна, а калі ўніз спускаліся, спалілі тармазныя калодкі, – успамінае Саладоўнікаў. – Усе гарэла. Прыходзілася стала выходзіць з аўтобуса. Вадзіцелі чаравалі над ім, а мы згладжвалі стрэс жартамі. На адной са стаянак знайшлі нейкі бот і пачалі жартаваць, што гэта абутак Суворава, які ён страціў, здзяйсняючы свой пераход. Усе негатыўныя моманты ператвараліся ў жарты. Ды і месцы прыгожыя, наглядзеліся.
– Пасля прыезду ў гатэль да нас збегліся журналісты, – дадае Уласевіч. – Сталі распытваць , чаму мы так доўга дабіраліся. Калі расказалі, яны за галовы хапаліся. А раніцай у газеце выйшаў артыкул з загалоўкам: “Футбалісты “Нёмана” паўтарылі пераход Суворава праз Альпы”.
***
На ўстаноўцы перад матчам Уласевіч традыцыйна для сябе папрасіў футбалістаў назваць стартавы склад. З атрыманага ў выніку вінегрэта трэнер абраў сваю адзінаццатку.
– Раіўся з ветэранамі – Карозам, Саладоўнікавым і Мазурчыкам, – тлумачыць дэмакратыю трэнер. – Заўсёды так рабіў. За пару гадзін да ўстаноўкі збіраў “старых” і мы раіліся. Больш за іншых прыслухоўваўся да Корозы. Але апошняе слова заўсёды заставалася за мной.
Саму ж гульню ў Гродне аддаюць перавагу асабліва не ўзгадваць. Трэнерскія задумкі футбалісты выконвалі толькі першыя паўгадзіны – пакуль былі сілы. Госці нават стварылі пару небяспечных момантаў. Бліжэй за ўсіх да голу быў Сяргей Кароза. На 18-й хвіліне ён з лініі штрафной прабіў міма, а праз шэсць хвілін выйшаў сам-насам з Уокерам, але з 13 метраў прабіў прама ў галкіпера. Пасля гэтага швейцарскія футбалісты схамянуліся і разарвалі беларусаў, забіўшы пяць мячоў.
– “Лугана” – няпростая каманда, – кажа Уласевіч. – У складзе гулялі магутныя хлопцы: Андрыёлі, які правёў 15 гульняў за зборную Бразіліі, гулец зборнай Аргенціны Субіат. Няпростая кампанія. І трэба сказаць, у першым тайме мы гулялі нядрэнна. Але ў перапынку Сяргей Саладоўнікаў падышоў да мяне і сказаў: “Усё, Іванавіч, капыты не бягуць…”
– У сярэдзіне першага тайма ўдваіх з Карозам выйшлі адзін на адзін, але не забілі, – успамінае Саладоўнікаў. – А потым нас разарвалі. Гэта ўжо нашмат пазней выявіліся асаблівыя абставіны… Не хачу пра іх гаварыць.
– Вы пра тое, што Юры Свірко гуляў з тэмпературай, але нікому не сказаў?
– Так. Шмат галоў прапусцілі з-за яго памылак. У другім матчы выйшаў Рыбак, і была ўжо іншая гульня.
Галоўны трэнер “Нёмана” пасля матчу прызнаўся, што на выніку адбіўся працяглы пераезд і спякота. Фізічны стан гульцоў аказаўся няважным, а фатальнымі сталі грубыя пазіцыйныя памылкі ў цэнтры абароны і няўдалая гульня Свіркова.
***
Разгромнае паражэнне пазбавіла “Нёман” не толькі шанцаў першымі з беларусаў ступіць на легендарны “Сант’яга Бернабеў”, але і фінансавай выгады. Матч у Мінску ўжо не цікавіў тэлебачанне. Швейцарская тэлекампанія “CWL Telesport”, якой гродзенцы прадалі правы на трансляцыю, паведаміла, што ніхто, акрамя беларусаў, не жадае глядзець “ответку”.
Упала і балельшчыцкая цікавасць. За два дні да матчу было прададзена ўсяго 85 квіткоў. У выніку на “Дынама” сабралася дзьве тысячы чалавек. З іх каля 150 швейцарцаў. Станіслаў Уласевіч зноў параіўся з лідарамі і трохі ператасаваў выканаўцаў.
Вынік апынуўся куды лепш. “Нёман” перамог 2:1 і трохі падправіў ўражанне ад жудаснага дэбюту. Забівалі мячы толькі беларусы. У першым тайме Сысоеў забіў у свае вароты, а затым вызначыліся Саладоўнікаў і Мазурчык.
– Не хапіла міжнароднага вопыту, – падводзіць вынік кампаніі Саладоўнікаў. – Псіхалагічна апынуліся не гатовыя выйграваць два матчы.
***
Ну, а зараз пра тое, дзе цяпер людзі, якія выходзілі супраць “Лугана”.
Стартавы склад на першы матч
Юры Свірко, брамнік (25 гадоў – тут і далей ўзрост на момант першай сустрэчы)
Супраць “Лугана”: 1 матч, 5 прапушчаных галоў
Зараз: тэхнічны дырэктар двух футбольных цэнтраў у Казахстане
Альберт Рыбак, брамнік (20 гадоў)
Супраць “Лугана”: 1 матч, 1 прапушчаны мяч
Зараз: галоўны трэнер літоўскага “Тракай”
Сяргей Гурэнка, абаронца (20 гадоў)
Супраць “Лугана”: 2 матчы, галявы пас
Зараз: галоўны трэнер дубля мінскага “Дынама”, асістэнт Славалюба Мусліна ў зборнай Сербіі
Аляксандр Жылюк, абаронца (26 гадоў)
Супраць “Лугана”: 2 матчы
Зараз: адміністратар “Нёмана”
Сяргей Мірошкін, абаронца (25 гадоў)
Супраць “Лугана”: 1 матч
Зараз: працуе ў сферы , не звязанай з футболам
Генадзь Мардас, абаронца (23 гады)
Супраць “Лугана”: 2 матчы
Зараз: жыве ў Смаргоні, часова не працуе
Алег Сысоеў, абаронца (25 гадоў)
Супраць “Лугана”: 2 матчы, аўтагол
Зараз: жыве ў Гомелі, працуе ў сферы , не звязанай з футболам
Дзмітрый Траско, паўабаронца (22 гады)
Супраць “Лугана”: 2 матчы
Зараз: галоўны трэнер дубля “Нёмана”
Віктар Юйко, паўабаронца (23 гады)
Супраць “Лугана”: 2 матчы
Зараз: галоўны трэнер юнацкай (U-15) каманды “Нёмана”.
Сяргей Кукалевіч, паўабаронца (23 гады)
Супраць “Лугана”: 2 матчы
Зараз: трэнер у СДЮШАР “Белкард”
Аляксандр Знак, паўабаронца (22 гады)
Супраць “Лугана”: 1 матч
Зараз: працуе ў сферы, не звязанай з футболам
Марат Белезяка, паўабаронца ( 24 гады)
Супраць “Лугана”: 2 матчы
Зараз: галоўны трэнер юнацкай (U-16) каманды “Нёмана”.
Ігар Петрашэвіч, паўабаронца (19 гадоў)
Супраць “Лугана”: не гуляў, але быў у заяўцы на першы матч
Зараз: жыве ў Гродне, працуе ў сферы , не звязанай з футболам
Павел Бацюта, паўабаронца ( 24 гады)
Супраць “Лугана”: не гуляў , але быў у заяўцы на матч у адказ
Зараз: асістэнт галоўнага трэнера “Нёмана”
Сяргей Кароза, нападаючы (32 гады)
Супраць “Лугана”: 2 матчы, галявы пас
Цяпер: да чэрвеня 2016-га дырэктар жаночай каманды “Белкард”, з’ехаў у ЗША
Юрый Мазурчык, нападаючы (30 гадоў)
Супраць “Лугана”: 2 матчы
Зараз: жыве ў ЗША, займаецца будаўнічым бізнэсам
Сяргей Саладоўнікаў, нападаючы (34 гады)
Супраць “Лугана”: 2 матчы, гол
Цяпер: да нядаўняга часу галоўны трэнер “Нёмана”, цяпер трэнер па навукова-метадычнай рабоце
Станіслаў Уласевіч, трэнер (37 гадоў)
Узначальваў “Нёман” з красавіка 92-га па верасень 93-га, зараз – дырэктар СДЮШАР “Белкард”.
Фота: газета “Прессбол”, афіцыйны сайт “Нёмана”, з кнігі Іосіфа Папко