Герой, які можа прымірыць усіх …акрамя каталікоў і немцаў
Давыд Гарадзенскі быў ваяводам, прычым у дзяржаве займаў высокае становішча: у пазнейшай хроніцы адзначана, што ён быў жанаты з дачкой вялікага князя Гедыміна, то бок парадніўся з кіруючай дынастыяй. Канешне, гэта персанаж не такі значны як Вітаўт або Баторый, але гэта герой, які можа прымірыць усіх: і патрыётаў, і русафілаў, і праваслаўных, і нацыяналістаў, і ГБ-істаў… Усіх, акрамя каталікоў і немцаў, бо ён з імі ваяваў.
Як ваявалі ў часы Гарадзенскага?
У тыя часы не так часта даходзіла да вялікіх бітваў, бо не было вялікага войска: у гарадах ці замках немагчыма было б яго пракарміць. Таму трымалі невялічкую каманду дружыннікаў. Тактыка была простая: патаемна сабраць войска і напасці на варожую тэрыторыю нечакана. Паходы працягваліся нядоўга: наляцелі, парабавалі, папалілі, узялі палонных і назад. Трэба было зрабіць усё так хутка, каб войска абаронцаў не паспела сабрацца.
Рэканструкцыя ваяра часоў Давыда Гарадзенскага
Спусташэнне тэрыторыяў – нармальная практыка для вайны таго часу. Ваяры Тэўтонскага ордэну, якія гэтым займаліся, мелі нават свой назоў – «рэйзы». Такімі рэйды тэўтонцы ладзілі на тэрыторыі язычнікаў, пакуль тыя не пакорацца ордэну. Давыд Гарадзенскі плаціў ворагу «той жа манетай» – хронікі, напрыклад, кажуць пра яго спусташальны паход у 1326 годзе ажно ў ваколіцы Франкфурту!
Запрашалі ў Пскоў як ваенспеца
Давыда Гарадзенскага адмыслова запрашалі ў Пскоў, каб дапамог у барацьбе з Інфлянцкім ордэнам. То бок жыхары Пскова прасілі Гедыміна, каб прыслаў ім менавіта Давыда Гарадзенскага. Гэта з аднаго боку ўскоснае сведчанне, што той быў сынам пскоўскага князя Даўмонта. З іншага боку – прызнанне яго адмыслоўцам у барацьбе з крыжакамі, які добра ведае гэтую справу. Гэта была яго спецыялізацыя, бо ў сярэднявеччы і тактыка, і ўзбраенне залежылі ад суперніка.
Напрыклад, маскоўскае войска XIV ст. фактычна не ведала мячоў ды цяжкага ўзбраення, бо ваявала ў стэпах: гэта была лёгкая конніца з лукамі. У нас жа, паколькі мы ваявалі з Ордэнам, былі перанятыя заходнееўрапейская тактыка ды ўзбраенне.
Зброя, якой карысталіся ў часы Давыда Гарадзенскага
Дзе пахаваны Давыд?
Месца пахавання Давыда Гарадзенскага дагэтуль невядомае. Але мне хочацца падтрымаць легенду, згодна якой ён ляжыць каля Каложскай царквы: ён несумненна быў адным з фундатараў самой царквы і мужчынскага манастыра пры ёй. Як вядома, фундатараў у такіх выпадках хавалі акурат пры цэрквах. Таму, сімвалічную магілу Давыду можна было б ставіць акурат каля Каложы.
Паводле легенды, Давыд пахаваны ля Каложскай царквы
Камень Давыду Гарадзенскаму каля Каложы
Месца для помніка – замак, а не плошча
Помнік Давыду, пры ўсёй павазе, не мае стаяць на цэнтральнай плошчы. Там мае стаяць конны манумент Вітаўту або Баторыю. А Гарадзенскі мог бы стаяць на Старым замку – дзе ён жыў і ваяваў. Магчыма, каля Барысаглебскай (Каложскай) царквы, дзе зараз стаіць камень. Ён быў значнай фігурай, але для цэнтральных плошчаў больш пасавалі б персанажы агульнанацыянальнага і еўрапейскага значэння.
Ува што апрануць Давыда Гарадзенскага?
Натуральна, што Давыда трэба выяўляць у зброі, на кані. У нашым музеі вісіць узор узбраення, знойдзенага пад Горадняй. Яго ў 1980-я перадалі мне школьнікі, якія выпадкова знайшлі гэты скарб. Гэта зброя канца ХІІІ – пач. XIV стст., выразна ўсходнеславянская, «русінская». Там ёсць і меч, і шалом, і дзіда, і дроцік, і фібула на плашч… поўны набор.
Літаграфія мастака Уладзіміра Басалыгі, 1991 год
Так, гэта ўзбраенне не самага заможнага ваяра, але яно было аднатыпным. Больш заможны чалавек наўпрост аздабляў свае рэчы: залаціў рукаятку або выкарыстоўваў скандынаўскае ці нямецкае лязо, замест мясцовага.
Твар – каб хацелася змясціць на грошах
Ёсць апісанні знешнасці Кейстута або Альгерда, а вось Давыда Гарадзенскага, на жаль, не захавалася. Мае быць, безумоўна, барада – гэта відаць па тагачасных мініятурах. Такая была мода, таксама як і ў рыцараў Тэўтонскага ордэну. Тып твару, найхутчэй, балта-славянскі, мяшаны, бо яго бацька быў пскоўскім князям Даўмонтам.
Наагул, твар трэба прыдумляць – як прыдумляў абліччы польскі мастак Матэйка. І рабіць гэта так, каб пасля гэты твар хацелася змясціць на дзяржаўных грошах.
