Гарадзенскі кантралёр пра сваю працу: «Спачатку плакала вечарамі. А потым перастала прыносіць дадому свае крыўды»
Чатыры жанчыны становяцца насупраць дзвярэй тралейбуса ў чаканні выскокваючых зайцоў. Праходзіць хвіліна – і ўслед за кантралёрамі з транспарту выходзіць пануры мужчына ў татуіроўках да локцяў.
– Не адбіваўся і не адмаўляўся. Хутка аформілі штраф і разышліся, – уздыхнула з палёгкай Ала.
У Беларусі няма адзінай сістэмы кантролю грамадскага транспарту. Напрыклад, у Віцебску працуюць кандуктары, у Гродне і Мінску – кантралёры. Як здзяйсняць паверку праязных дакументаў, вырашаюць гарвыканкамы.
Служба кантролю з’явілася ў Гродне з першымі тралейбусамі ў 1974 годзе. Прынцып працы за 40 гадоў практычна не змяніўся. Вось толькі колькасць кантролераў зменшылася. Пасажырапаток у апошнія гадоў 10 значна знізіўся, і на маршрут стала выходзіць менш тралейбусаў. Усё часцей беларусы аддаюць перавагу аўтамабілю. Зараз у Гродзенскім тралейбусным дэпо працуюць усяго 18 кантралёраў, з іх толькі чацвёра – мужчыны. Адміністрацыя запэўнівае: цякучкі кадраў няма, у асноўным усе працуюць больш за 10 гадоў.
Ільвіная доля супрацоўнікаў у прафесіі больш за 10 гадоў!
– Спецыяльных патрабаванняў да найму кантралёраў няма, – распавёў Юры Нікіфарэнка начальнік службы кантролю і бяспекі руху тралейбуснага дэпо. – Адзінае, што патрабуецца, – гэта стрэсаўстойлівасць. З кандыдатамі працуюць псіхолагі, кожныя тры гады мы праводзім пераатэстацыю.
«Правяраць квіточкі прывёў муж. Ён у мяне вадзіцель»
У чаканні наступнага тралейбуса кантралёры абмяркоўваюць хатнія справы і апошнія навіны. Жанчыны ўспомнілі, як прыйшлі ў прафесію:
– Шукала пастаянную, надзейную працу, з адпускнымі і бальнічнымі, – распавядае Алена. – Бацька, кіроўца тралейбуса, прапанаваў схадзіць на сумоўе ў дэпо. Вось ужо 10 гадоў як тут працую. А сястра мая пайшла па слядах таты – стала кіроўцам, пяць гадоў круціць баранку тралейбуса.
– А мяне прывёў муж. Абодва працуем у дэпо. Ён кіроўца, а я кантралёр, – усміхаецца Яніна. Жанчына ўжо 17 гадоў правярае квіточкі ў пасажыраў.
Служба кантролю ў Гродне з’явілася з першымі тралейбусамі ў 1974 годзе.
На камізэльцы галоўнага кантралёра брыгады прымацаваная камера. Зараз кантакт з пасажырамі рэгіструецца. Жанчыны вельмі задаволеныя новаўвядзеннем, працаваць стала спакайней. Безбілетнікі сталі паводзіць сябе стрыманей. А раней супрацоўнікі дэпо працавалі разам з міліцыяй. У крайніх выпадках свавольных зайцоў уціхамірвалі міліцыянты. Цяпер кантралёры працуюць без падтрымкі вартавых парадку.
– Уваходзячы ў тралейбус, падсвядома хапаюся за поручань. Бывалі выпадкі, калі безбілетнік сілай выштурхваў кантралёра і ўцякаў, – прызнаецца Яніна.
Пакуль мы размаўлялі, падышоў яшчэ адзін тралейбус, і кантралёры вывелі яшчэ двух зайцоў – замежных студэнтаў. Тыя пераступаюць з нагі на нагу і невыразна нешта мармычуць.
– Гэтыя хлопцы часта трапляюцца, – каментуе Ала. – Прыезджыя студэнты ці то не ведаюць, ці то не хочуць аплачваць праезд. Але паводзяць сябе спакойна. Неканфліктныя…
Зараз зносіны з пасажырамі рэгіструюцца на відэакамеру.
Кожны з кантралёраў – трохі псіхолаг
Па рэакцыі пасажыраў кантралёры навучыліся дзяліць іх на тыпажы. І да кожнай катэгорыі лепш ужываць свой падыход. Маладыя дзяўчаты хвалююцца да слёз – іх трэба зразумець і супакоіць. А ёсць катэгорыя задзірак, якім спачуваць ні ў якім разе нельга – адразу сядуць на галаву. Тады кантралёры ўключаюць начальніка – строга тлумачаць, што пасажыр няправы. Адчуваючы метал у голасе, пасажыр здаецца.
– Каб не нагнятаць канфлікт, асабіста я імкнуся заўсёды жартаваць. Калі чалавек кажа, што страціў білецік, цярпліва кажу: дык вы не хвалюйцеся так, лепш пашукайце ў іншай кішэні, – распавядае Ала.
Хапае і проста запальчывых пасажыраў, каторыя спачатку адмаўляюцца плаціць штраф.
– Забыўся, страціў, не паспеў – апраўдваюцца яны. Часам пачынаюць гарлапаніць на кантралёраў. Дастукацца да такіх вельмі складана. Звычайна я даю магчымасць безбілетніку выгаварыцца, проста стаю, гляджу на яго і моўчкі слухаю. Мы разумеем, што сітуацыі могуць быць розныя – можа, у чалавека праблемы ў сям’і ці на працы, – распавядае Алена. – Кожны з кантралёраў трохі псіхолаг. Канфліктны пасажыр, бачачы спакойную рэакцыю, звычайна сам паступова супакойваецца. Вось тады можна тлумачыць яму, што наогул ён парушыў правілы. Бывае, накрычаўшыся, безбілетнікі яшчэ і просяць прабачэння і ўжо спакойна плацяць штраф.
У стрэсавых сітуацыя дапамагаюць калегі і гумар
Больш за ўсё сорамна за мужчын у гарнітурах, якія недарэчна апраўдваюцца
– Як толькі заходзім у тралейбус, адразу акідвае позіркам салон тралейбуса. Думаеце, мы не бачым, як мітусяцца тыя, хто не прабіў талончык, хто пачынае гуртавацца ля кампосцера? Па чалавеку заўсёды відаць, хлусіць ён ці праўду кажа, – дзеліцца назіраннямі Ала.
А вось па сацыяльным статусе і ўзросце складана прадбачыць, хто з пасажыраў аплаціць штраф, а хто пачне сварку.
– Часам просты мужычок падпіўшы ўсміхнецца і спакойна заплаціць штраф. А дама ў відавочна дарагой статуснай вопратцы, якая незразумела як заляцела ў грамадскі транспарт, раптам пачне хаміць і абзываць. А яшчэ вельмі сорамна бывае за сур’ёзных мужчын у гарнітурах, якія недарэчна апраўдваюцца і складаюць нешта пра страчаны талончык, – дадала Яніна. – Але бываюць пасажыры, якіх я сапраўды баюся. Глядзіш у вочы і разумееш – ад гэтага можна чакаць чаго заўгодна. Калі такі безбілетнік пачынае насоўвацца на мяне з кулакамі, я адыходжу ў бок. Здароўе даражэй…
Па сацыяльным статусе і ўзросце складана прадбачыць, хто з пасажыраў аплаціць штраф, а хто пачне сварку. Прадузятасці ў гэтым выпадку не дарэчныя.
– Спачатку плакала вечарамі. Столькі наслухаешся сам сабе непрыемнага, што потым сядзіш перад тэлевізарам і ў галаве пракручваю злыя словы. А цяпер навучылася прапускаць абразы міма вушэй. У нашай прафесіі нельга ставіцца да гэтага сур’ёзна, – дзеліцца Яніна. – Дадому мы імкнемся не прыносіць негатыў. Калі адбылося нешта непрыемнае, абмяркоўваем з калегамі на месцы і тут жа забываем.
Мы вельмі ўсё пасябравалі за гады працы, нават святы разам адзначаем. А яшчэ гумар ратуе. Усыпалі нам, вядома, людзі нервы. Іншы раз сядзеш, задумаешся пра жыццё, і так сумна робіцца! Але праца ёсць праца… Хтосьці павінен яе рабіць.