Замерзлая Свіслач або адзін дзень на ўскрайку Беларусі
Амаль дзве гадзіны ў халодным аўтобусе (відаць, эканомія) і мы на месцы. Атрымалася так, што холад літаральна пераследваў нас увесь час. Адчуванне суцэльнай халадэчы так і засталося галоўным уражаннем ад гэтатага невялікага гарадка на самым ускрайку краіны.
Свіслач, як, мабыць, любы іншы невялікі беларускі горад, жыве вельмі павольна. Спяшацца няма куды. Тут усё побач: мясцовы РАУС, суд, райвыканкам, аўтастанцыя, дзе дагэтуль замест батарэй дзве печкі, якія чамусьці не топяцца.
На цэнтральнай плошчы – райвыканкам. Леніна перад будынкам няма, затое ёсць бюст Сталіна ў парку побач. Там жа дошка перадавікоў вытворчасці і працы. Зрэшты, ёсць тут і бюст Калінўскага – гэта ўвогуле адзіны помнік кіраўніку паўстання 1863 года ў нашай краіне.
Свіслацкі край мог бы з лёгкасцю стаць своеасаблівымі турыстычнымі варотамі нашай краіны. Перадумовы ёсць. Гэта і тое, што Свіслацкі раён мяжуе з Польшчай, і тое, што большую частку яго тэрыторыі займае Белавежская пушча.
Гістарычныя падзеі, што разгортваліся тут у пазапамінулым стагоддзі, маглі бы стаць своеасаблівай турыстычнай фішкай, якая прыцягвала б сюды замежных турыстаў. Ды і для беларусаў было б карысна.
Паспяхова можна развіваць экалагічны ды роварны турызм. Тым больш, у гэтым рэгіёне размясцілася ўнікальнае балота. Дзікае. Гэта назва. Балотны масіў, аднагодак егіпецкіх пірамід, мае сур’ёзны ўзрост – больш за шэсць тысяч гадоў! Падобных балотаў у свеце ўсяго толькі чатыры.
Добрая перспектыва. Аднак пакуль што ў Свіслачы нават няма дзе пакінуць ровар, умовы ў мясцовым гатэлі не змяніліся за апошнія 20 гадоў. Ён нагадвае больш інтэрнат, дзе, дарэчы, жывуць рабочыя, якія працуюць тут, на месцы, вахтавым метадам.
Усяго каля 100 кіламетраў ад Гродна, а такое адчуванне, што мы трапілі ў іншы свет. Замёрзлы і забыты. Тое, што гэта ўскраіна Беларусі, проста адчуваецца. Можа таму, што на вуліцах, плошчы ды ў крамах неяк дзіўна пуста.
Днём у цэнтры амаль няма людзей. А ўвечары дык наогул здзіўляешся рэдкім мінакам. На вулках, старых, з аднапавярховымі каменнымі дамамі, пануе цішыня. Рэдкія машыны павольна праязджаюць міма. Напэўна, з аднаго канца горада ў другі можна даехаць хвілін за дзесяць. Можа, і хутчэй.
У цэнтры горада ёсць усё для простага жыцця беларуса: некалькі крамаў, кулінарыя, банк, сталоўка і нават бар. Бадай што адзінае прыстойнае месца, дзе можна паесці. Аднак раніцай ён зачынены. Таму мы, замерзлыя і галодныя, накіроўваемся ў сталоўку насупраць, якая працуе ўжо з шасці гадзін.
У сталоўцы гатуюць беляшы. Пах імгненна ўпітваецца ў нашае адзенне і цэлы дзень нагадвае нам пра сняданак. У вялікай, як у савецкіх фільмах, залі з драўлянамі панэлямі на сценах і чырвонымі фіранкамі на вокнах, халадно. Ізноў.
Мы па звычцы здымаем курткі – есці ў верхнім адзенні неяк няёмка. Касірка шчыра раіць: “Вы б не распраналіся – змерзнеце”. І праўда – не вытрымліваем і трох хвілін. Плюнуўшы на этыкет, апранаемся.
Паесці тут можна досыць танна. За 15 тысяч вам прапануюць макароны, катлету і гарбату. Проста, па-вясковаму тлуста і без вынаходніцтваў.
У сталоўцы таксама няма людзей. На ўсю залю – толькі мы. “Мясцовыя асабліва не ходзяць, – працягвае касірка, – з райвыканкама толькі, рабочыя, ды хто прыязджае ў суд”.
Суд недалёка. Нечакана ён аказваецца нейкім культурным цэнтрам, дзе віруе жыццё. Двухпавярховы будынак. На першым паверсе – ЗАГС і адвакаты, якіх на месцы няма. Пра гэта напісана на паперцы каля дошкі з аб’явамі. Адвакат пры патрэбе прыязджае з Гродна. На другім паверсе – суд. І тут, нягледзячы на тое, што ў дзень разглядаецца дзве ці тры справы, шмат народу. Да ахоўніка ў белай камізэльцы адзін за адным ідуць мясцовыя. Вядомая асоба, відаць. Сапраўды, добры майстар па аўтамабілях. Вось і накіроўваюцца да яго мужыкі за кансультацыяй.
“Не ведаю, што з маім джыпам” – “Нешта там грымыць” – “Не заводзіцца, дык я адразу да цябе. Паглядзіш?” – толькі і чутно з кутка аховы.
У абед да яго прыходзіць жонка з маленькім дзіцём. З кабінетаў высыпаюць судовыя працаўнікі, каб пагушкацца з дзяўчынкай. Зусім хатняя абстаноўка! Тут усе ведаюць адзін аднаго. Вось ужо і з намі вітаюцца, пытаюць, каго чакаем, прапануюць дапамогу.
Людзей шмат. Хтосьці проста зайшоў пагрэцца, пагутарыць, даведацца апошнія навіны. Жыццё так і віруе. Ад колькасці людзей галава ідзе кругам – дзіўны кантраст з пустымі вулкамі.
Вырашаем пайсці паабедаць. Гэтым разам – у бар “Белавежскі”. І праўда, больш прыстойная ўстанова. Але таксама вельмі халадно. Пытаюся, чаму.
“Не ўключаюць нам ацяпленне. Эканомяць. Нідзе, акрамя бальніцы, школкі ды дзіцячага садка, не ўключана. Усюды халадно”.
Пад’есці у бары “Белавежскі”, які сапраўды больш нагадвае рэстаран мясцовага значэння, дзе са сценак на нас глядзяць чучалы жывёл, можна за 25 тысяч. Столькі каштуе комплексны абед.
“Мы ж у Белавежскай пушчы,” – жартуе, пазіраючы на галовы аленяў ды касуль, наш выпадковы спадарожнік, які таксама прыехаў на суд. Замаўляем абед. Першае, другое, салат і гарбата. Нягледзячы на пушчу побач, суп вегетарыянскі, а на другое рыба, але на гарнір яшчэ адзін салат.
Увечары ў бары збіраецца мясцовая моладзь. Але сённяшні вечар, відаць, выключэнне – адна з дзвюх залаў запоўнена хіба што на чвэрць. “Усе грошы на выходных спусцілі, – кажа афіцыянтка. – А зараз жа панядзелак…”
З’ехаць са Свіслачы не так проста. Апошні аўтобус ідзе недзе каля 17 гадзін. Некалькі разоў на тыдзень можа з’ехаць адсюль і ў 19 гадзін. Не паспеў – рабі што хочаш.
“Маршрутчыкаў” няма, таксоўка – дорага. Папуткі – не варыянт. Дарогі пустыя, мало хто едзе ў бок Гродна ўвечары. Даводзіцца ехаць у Ваўкавыск, а там ужо вяселей – і аўтобусы, і электрычкі, і цёплы, нядаўна адрамантаваны аўтавакзал. Але гэта зусім іншая гісторыя.
Здымкі аўтаркі