Хто вы, таварыш Чарапіца?
Сярод жарсцяў вакол 150-годдзя паўстання 1863 г. мне асабіста не хапала голаса непаўторнага выкладчыка ГрДУ прафесара Чарапіцы. І вось, дачакаліся! У канцы красавіка Валер Мікалаевіч, як асоба схільная да інтэрв’ю, выплеснуў свае думкі адносна Каліноўскага і паўстання на старонках “Гродзенскай Праўды”.
Няма сэнсу абвяргаць абсалютна ненавуковыя тэзы артыкула накшталт: “У крестьян доминировало на генетическом уровне тяготение к России”. Гэта ў брашурах РНЕ такое можна прачытаць? Ці прафесар сам вымяраў чэрапы і параўноўваў групу крыві беларускіх і расейскіх сялянаў?
Альбо: “Знаменитый генерал М. Н. Муравьев, в недавнем прошлом гродненский губернатор, был не только «вешателем», но и талантливым администратором и организатором”.Згодна такой логіцы, Генрых Гімлер, які стварыў СС, таксама быў неблагім арганізатарам, а доктар Менгеле з Асвенцыма – таленавітым медыкам.
Цікава іншае: 25 год таму, калі Беларусь адзначала 150-годдзе з дня нараджэння Каліноўскага, Валер Мікалаевіч таксама не мог змаўчаць. Ягоны артыкул “Кастусь Калиновский и развитие революционных связей России и Польши” пашчасціла знайсці ў зборніку рэспубліканскай навуковай канферэнцыі, прысвечанай круглай даце пад назвай “Кастусь Каліноўскі” (Гродна, 1988).
І што мы там бачым?.. “Восстание 1863 года является крупнейшим событием в истории борьбы трудящихся масс Белорусии за свое социальное и национальное освобождение”, “Вклад Калиновского неоценим…” Аднак, усё па парадку.
“Никак нельзя согласиться с трактовкой польского шляхецкого восстания 1863 года на белорусских землях как национально-освободительного движения белорусского народа” – піша Чарапіца і дадае: “…Нельзя не коснуться мифа о существовании у повстанцев программы возрождения и развития белорусского языка” – гэта з артыкула 2013 году. А гэта 1988: “Калиновский, Богушевич, Рожанский (…) являлись защитниками угнетенных масс белорусского народа, его культуры, языка”.
Далей – болей. “Все руководители восстания, независимо от их социальных позиций и степени политического радикализма, были едины в стремлении восстановить Речь Посполитую в границах до 1772 года как единую Польшу с польской культурой и языком” (ГП, 2013). Раней гісторык надаваў куды больш увагі беларускаму складніку будучай дзяржавы: “Калиновский высоко оценивал идею создания федерации освобожденных славянских народов, в которой, по его мнению, народы Белорусии и Литвы достигнут полного национального и социального освобождения” (КК, 1988).
Нарэшце, пасаж аб “Мужыцкай праўдзе”: “…Еще один миф – о первой белорусской газете «Мужыцкая праўда». (…) все это типичные прокламации. (…) Тексты сочинялись по-польски, затем переводились на местный белорусский говор с массой полонизмов и печатались латинскими буквами (…) Успеха «Мужыцкая праўда» не имела и в целом была встречена крестьянами враждебно…” (ГП, 2013). У 88-м Валер Мікалаевіч ацэньваў газету зусім у іншых фарбах: “Особое значение в пропаганде революционной солидарности имела «Мужыцкая Праўда» – первая белорусская газета, обращенная к крестьянству и написанная на его родном языке” (КК, 1988).
Датычна аграрнага пытання ў паўстанні: “Весьма бездоказательными выглядят попытки новых толкователей нашей истории доказать, что восстание поддерживалось крестьянами и выражало их интересы” (ГП, 2013). Аднак, згодна з папярэднім артыкулам, “Разгром царизма, по мнению Калиновского, должен сопровождаться уничтожением помещичьего землевладения, в том числе и поместий польских дворян, хотя бы и дравшихся вчера против царя” (КК, 1988).
У артыкуле часоў перабудовы Чарапіца старанна даводзіць тэзу аб існаванні спрэчак Каліноўскага з Варшавай па “аграрному и национальному вопросам”, падчас якіх Каліноўскі адстойваў пазіцыі сялян. У 2013 аб гэтым ані слова.
Ну і нарэшце – асоба Каліноўскага. У “Гродзенскай праўдзе” прафесар нават адмаўляецца называць яго Кастусём: “Миф переименовал его вначале в «Костюка», а затем в «Кастуся»” (ГП, 2013). Гэты факт, імаверна, быў засакрэчаны ў 1988-м, бо ў сваім навуковым артыкуле Валер Мікалаевіч называе Каліноўскага выключна Кастусём – нават у назве публікацыі.
Ля шыльды Сталыпіну
Каб канчаткова развянчаць міф аб паўстанні 1863 г., створаны “во времена «гласности и плюрализма мнений» в национал-радикальных кругах Беларуси” (няўжо Чарапіца тут мае на ўвазе і самога сябе?!) прафесар ГрДУ спрабуе выкрыць сапраўднае паходжанне Каліноўскага: “Кстати, и по происхождению Калиновские были, как установила сенатская комиссия, (…), выходцами из коренной польской Мазовии” (ГП, 2013). Аказваецца, так проста выракчыся “…нашего выдающегося ЗЕМЛЯКА Кастуся Калиновского” (КК, 1988).
Дарэчы, наконтзамежжа. “Главной особенностью польского восстания была почти всеобщая поддержка мятежников русским так называемым «передовым обществом»” (ГП, 2013). “Так называемое передовое общество” – гэта Герцэн, Чарнышэўскі і іншыя “революционные демократы” – іконы для Чарапіцы разліву 1988-га года.
Сярод губернатараў
Часам складаецца ўражанне, што гэтыя артыкулы належаць дзвюм зусім розным асобам. Можа так і ёсць?.. Пры якіх умовах у дарослага чалавека можа адбыцца такая ломка поглядаў (прычым заўжды ў след за афіцыйнай ідэалогіяй…)? А можа самых поглядаў проста няма?..
Цікава таксама, што артыкул з’явіўся з-пад пяра “Сяргея Іванавіча”, то бок у рубрыцы “з пагонамі” альбо наўпрост у “калонцы чэкіста”. Менавіта “СИ” займаецца ў “Гродзенскай праўдзе” выкрыццём апазіцыянераў ды замоўнай палітінфармацыяй. Характэрная цытата ў пытанні прафесару: “Помимо субъективных устремлений отдельных лиц и групп, существовали еще и объективные интересы государства и общества” – гэта пра паўстанцаў. Зусім як цытата з крымінальнай справы…
Вернемся да Валера Мікалаевіча. Гэты сціплы параўнаўчы артыкул – зусім не абраза, не падумайце благога, і не кампрамат з таемнага кейса. Ані слова тут няма пра вашу траўлю прафесара Ткачова ў часы перабудовы (зноў жа, на старонках “ГП”, пра што мы ўжо пісалі), сувязі з забароненымі ўжо фашыстоўскімі РНЕ ды Славянскім Камітэтам, адлічэнне вашай аспіранткі Таццяны Касатай па палітычных матывах… Упэўнены, што рэдакцыя надрукуе ваш адказ аўтару, калі палічыце напісанае тут – брахнёю.
Можа акурат там мы ўсе знойдзем адказ на пытанне: “Хто вы, таварыш Чарапіца?”
Здымкі Гродзенскай праўды і БелТА