Белорусские поляки: перед выбором репатриации

Белорусские поляки: перед выбором репатриации

Сейм Польшчы ў пачатку красавіка ўхваліў папраўкі ў прыняты ў 2008 годзе закон аб карце паляка. Умовамі для яе атрымання для жыхароў краін былога СССР, апроч іншага, з’яўляецца веданне польскай мовы і наяўнасць дакументаў аб сваяках – грамадзянах Польшчы. Раней карта паляка не з’яўлялася гарантыяй атрымання польскага грамадзянства.

 

З 1 студзеня 2017 года яе уладальнікам, жадаючым перасяліцца на ПМЖ у Польшчу, будуць прадастаўлены на перыяд адаптацыі штомесячная дапамога ў 140 еўра і фінансавая падтрымка для аплаты жылля, інтэнсіўнага вывучэння мовы і прафесійнага навучання. А пасля года пражывання ў Польшчы перасяленцы аўтаматычна атрымаюць грамадзянства. Варшава рыхтуе таксама змяненні ў закон аб рэпатрыяцыі.

 

Польшча праводзіць граматную палітыку прыцягнення ў краіну насельніцтва працаздольнага ўзросту, лічаць апытаныя DW эксперты. Аднак, на іх думку, прынятыя змены польскага заканадаўства могуць абярнуцца пагаршэннем дэмаграфічнай сітуацыі і памяншэннем ліку рабочых рук у Беларусі.

 

Паводле перапісу насельніцтва 2009 года, у Беларусі пражываюць 294 тысячы грамадзян польскага паходжання. З іх 60 тысяч ужо атрымалі карту паляка. Сярод прычын іх магчымага ад’езду назіральнікі называюць і тое, што беларускія ўлады нічога не робяць, каб утрымаць этнічных палякаў ад рэпатрыяцыі.

 

Польшча спадзяецца на суайчыннікаў

 

Дэмографы папярэджваюць, што з 2022 года польскае грамадства будзе хутка старэць. Па дадзеных Асацыяцыі прадпрымальнікаў і працадаўцаў (ZPP), да 2050 года Польшчы будзе не хапаць каля 5 мільёнаў работнікаў. “Без імігрантаў наша эканоміка не будзе дынамічна развівацца. Нават калі каэфіцыент нараджальнасці павялічыцца з 1,3 да 1,9, гэтыя людзі выйдуць на рынак працы толькі праз 20-25 гадоў”, – паведаміў намеснік міністра па справах сям’і, працы і сацыяльнай палітыкі Польшчы Барташ Марчук падчас публічных дэбат, арганізаваных ZPP.

 

“Прынятыя папраўкі палегчаць пераезд у Польшчу грамадзянам краін СНД і Балтыі, якія належаць да польскага народу”, – цытуюць польскія СМІ заяву кіраўніка камісіі Сейма Польшчы па сувязях з палякамі за мяжой Міхала Дворчыка. Раней Дворчык казаў, што Варшава чакае пераезду да 100 тысяч суайчыннікаў.

 

“Польшча пісьменна выкарыстоўвае магчымасці карты паляка, каб знізіць дэфіцыт спецыялістаў на рынку працы, які ўзнік з-за неспрыяльнай дэмаграфічнай сітуацыі і эміграцыі палякаў у краіны Заходняй Еўропы”, – так ацаніў дзеянні Варшавы ў гутарцы з DW палітолаг, аўтар даследаванняў для партала bel.biz па пытаннях міграцыі і дэмаграфіі ў Беларусі Андрэй Елісееў.

 

Ён нагадаў, што 8 гадоў таму закон аб карце паляка прымаўся Варшавай выключна ў мэтах падтрымкі суайчыннікаў на постсавецкай прасторы. Цяпер жа, на думку Елісеева, прывабныя ўмовы польскага боку і сумны стан эканомікі Беларусі павялічаць адток беларусаў польскага паходжання не толькі з мэтай часовай працы ў Польшчы, але і на ПМЖ.

 

Статыстыка не на карысць Беларусі

 

Паводле вынікаў даследавання Андрэя Елісеева, пошукавыя запыты ў Яндэксе адлюстроўваюць рэакцыю беларусаў на падзенне іх жыццёвага ўзроўню і дэфіцыт працоўных месцаў дома. Лік запытаў аб працы ў Польшчы павялічыліся ў 5 разоў. Калі ў 2014 годзе іх было 1,5-2 тысячы ў месяц, то ў лютым 2016-га – амаль 11 тысяч. Гэтая дынаміка, паказвае аналітык, сведчыць аб пераарыентацыі часткі беларускіх працоўных мігрантаў з расейскага рынку працы на польскі. “У першую чаргу шанцам на працу і пражыванне ў Польшчы скарыстаюцца ўладальнікі карты паляка, большасці з якіх ад 20 да 30 гадоў”, – тлумачыць Елісееў.

 

Будучыню грамадзян Беларусі польскага паходжання турбуе Тадэвуша Гавіна – заснавальніка і першага старшыні грамадскай арганізацыі “Саюз палякаў Беларусі” (СПБ). “Людзі тут нарадзіліся, вывучыліся, працуюць, плацяць падаткі і не павінны былі б пакідаць Беларусь”, – заявіў Гавін у інтэрв’ю DW. У той жа час, паводле яго слоў, многія яго знаёмыя раяць сваім дзецям пераязджаць у Польшчу.

 

Прычыну Гавін бачыць у тым, што мясцовыя палякі не бачаць для сябе перспектываў у Беларусі: “Няма развіцця польскіх школ, скарачаецца выкладанне польскай мовы, калектыўныя антэны не транслююць праграмы польскага тэлебачання, а пасля таго, як улады пазбавілі рэгістрацыі наш СПБ і стварылі сваю лаяльную арганізацыю, у беларускіх палякаў зменшыліся магчымасці далучацца да польскай культуры”.

 

Па словах Тадэвуша Гавіна, падобныя перашкоды, у тым ліку немагчымасць для ўладальнікаў карты паляка займаць кіруючыя пасады ў Беларусі, а таксама дрэнная эканамічная сітуацыя, прымусяць іх пакідаць Беларусь, каб “знайсці нармальную працу і жыць у дэмакратычнай краіне”. “З’едуць маладыя і самыя актыўныя, няўжо ўлады гэтага не заўважаюць? А калі заўважаюць, чаму нічога не робяць, каб палепшыць становішча мясцовых палякаў?” – Задаецца пытаннем Гавін.

 

Дзейнічаць па прыкладу Польшчы

 

У сваю чаргу Адрэй Елісееў, адказваючы на пытанне DW, чым абернуцца для Беларусі новаўвядзенні ў польскім заканадаўстве, заявіў, што павелічэнне эміграцыі рэпрадуктыўнага насельніцтва ў працаздольным узросце прывядзе да таго, што краіна страціць каштоўны чалавечы капітал. “Усё, што Беларусь уклала ў адукацыю гэтых людзей, будзе згублена на карысць Польшчы“, – папярэдзіў палітолаг.

 

Ён мяркуе, што Мінск, як і Варшава, таксама мог бы працаваць з дыяспарай і праводзіць сур’ёзную палітыку ў дачыненні да беларускіх суайчыннікаў. Два гады таму быў прыняты закон “Аб беларусах замежжа”, “але нават візы ў Беларусь не сталі больш таннымі для прадстаўнікоў беларускай дыяспары”, паскардзіўся Елісееў.

 

Галоўнай жа праблемай эксперт назваў эканамічную сітуацыю, пры якой, як ён лічыць, складана разлічваць на жаданне заставацца працаваць у Беларусі і тым больш – на прыцягненне працоўных мігрантаў. “Патрэбныя рэформы, і чым даўжэй адцягваецца іх правядзенне, тым большым будзе адток беларускіх грамадзян на карысць эканомік іншых краін. Суседняя Польшча падае добры прыклад, як трэба дзейнічаць”, – сказаў на заканчэнне Андрэй Елісееў.