Узнагарода, якая не знайшла паэта
У прадмове да публікацыі лідскі журналіст і краязнаўца Аляксандр Жалкоўскі пісаў:
“У маіх руках стары агульны сшытак. Цудам захаваўся ён з вогненна-крывавых ваенных часоў. Як самы бясцэнны дар берагла гэтую памятку пра сына лідчанка Наталля Калбыка. Разам з яго адзіным лістом з фронту і малітоўнікам. А ў сшытку тым вершаваныя радкі яе першынца Пеці, прагнага да ведаў юнака, паэта… Родам Пётр Калбыка з Шынкаўцоў, што пад Астрыной. У дні фашысцкай акупацыі вучыўся ў Шчучыне ў беларускай настаўніцкай семінарыі. Ды закончыць яе, як і іншым сябрам-таварышам, з-за складаных абставінаў не ўдалося”.
У тыя гады Пётр пісаў такія вершы:
О годы шчаслівыя! Юныя годы!
Пакінулі мілы вы мне ўспамін.
У лонах праўдзіва ўрочай прыроды
Правёў я раскошна прабегі часін.
О вёска кахана, дзе хата мне родна
Стаіць між кудравых і сумных бяроз,
З табой не разлучыць нас сіла ніводна,
Бо я там радзіўся, вучыўся і рос.
У 1944 годзе юнаку споўнілася васямнаццаць, і 14 жніўня Васілішкаўскім райваенкаматам ён быў прызваны ў армію. Спачатку Пётр Калбыка трапіў у запасны полк у ваколіцах Гродна. Тут у другой палове 44-га рыхтавалі папаўненне для чырвонаармейскіх частак, якія вялі наступленне на Германію праз Польшчу. Мой бацька, які ў той час таксама служыў у гэтым палку, пазней расказваў, што самым моцным тут было пачуццё голаду. Хацелася хутчэй закончыць вучобу і паехаць на фронт, бо там, казалі, кормяць ўсё ж лепш.
Пятра Калбыку пасля атрымання падрыхтоўкі накіравалі ў 114-ы асобны сапёрны батальён 10-га танкавага корпуса. У баях з немцамі ён удзельнічаў з пачатку 1945 года, змагаўся на тэрыторыі Польшчы, пад Варшавай, потым – ва Усходняй Прусіі.
У архіўных дакументах я расшукаў некаторыя падрабязнасці яго вайсковага шляху. Вось радкі з узнагароднага ліста:
“6 лютага 1945 года ўзвод сапёраў атрымаў задачу зрабіць нарыхтоўку лесаматэрыялу для разборнага маста праз раку Пасарге. Пераправа прызначалася для пропуска танкаў. Вораг, які знаходзіўся на супрацьлеглым беразе, вёў моцны артылерыйскі агонь. Нягледзячы на гэта, Калбыка, рызыкуючы жыццём, смела і хутка працягваў сваю работу. Пры гэтым паводзіў сябе бясстрашна і мужна. У час выканання гэтага задання Калбыка быў лёгка паранены”.
Праз месяц пасля гэтых падзей, 6 сакавіка 1945 года, камандзір сапёрнага батальёна вылучыў Пятра Калбыку на медаль “За адвагу”. З гэтым згадзіліся ўсе вышэйстаячыя інстанцыі і 13 сакавіка загадам па 183-й танкавай брыгадзе Пётр Калбыка быў узнагароджаны сціплым салдацкім медалём. Аднак сапёра на той час ужо не было ў жывых.
На самай справе 6 лютага чырвонаармеец Калбыка быў паранены цяжка. У часопісе “Ад лідскіх муроў” і ў кнізе “Скрыжалі памяці” (Мінск 2005), дзе паэту прысвечаны асобны раздзел, дата гібелі салдата ўказана памылкова – 17 лютага. Насамрэч, ён памёр на наступны дзень пасля ранення, 7 лютага, у шпіталі пад Эльблангам.
Адпаведныя дакументы, відаць, на пачатак сакавіка яшчэ не трапілі ў батальён, дзе служыў сапёр, таму ва ўзнагародным лісце ён і абазначаны, як паранены. Каб у родным падраздзяленні Пятра ведалі, што ён загінуў, то яго павінны былі вылучыць на ордэн Айчыннай вайны ІІ ступені – такі быў тады парадак. Усё гэта, канешне, не істотна, аднак жа…
Нечым неверагодным падаецца тое, што захаваліся вершы паэта. Як гаворыцца, рукапісы сапраўды не гараць. І сёння мы можам прачытаць:
О Шчучын далёкі! Глухі і пануры,
Як сумна і сонна ў прасторы глядзіш.
Шчэ душу ўцяшаюць мне школьныя муры,
У якія штораніцы з сшыткам ляціш.
Альбо вось такія прарочыя радкі, прысвечаныя Ларысе Геніюш:
Пэўна, што пяснярку
Ўсцешыла навіна,
Што ўжо вольнай стала
Родная краіна.
Дык віншуй радзімку
Песняю шчаслівай,
Што закрасавала
Васільком над нівай.
На здымку: І Беларускі фронт будуе мост праз Віслу, 1944 г. Здымак waralbum.ru