Дзесяць “гарадзенскіх” кніг, што варта перачытваць
Сярод выданняў, якія я перыядычна дастаю з паліцы, ёсць тыя, што я называю “гарадзенскімі”. Яны напісаны з любоўю да нашых мясцін і пра нашы мясціны. Але не толькі такімі акалічнасцямі гэтыя кнігі прывабліваюць. Яны напоўнены глыбокім аўтарскім роздумам, дзесьці – перажытым болем, а дзесьці – лагоднай усмешкай. І яшчэ – гэта добрая літаратура, што таксама вельмі моцна прыцягвае. Вось мой гарадзенскі спіс, які склаўся за апошнія гады.
Васіль Быкаў “Пайсці і не вярнуцца”. Ці не самая лепшая, на мой погляд, аповесць Васіля Уладзіміравіча. Імклівы напружаны сюжэт тут спалучаецца з кінематаграфічнай выразнасцю. І ты быццам сам ідзеш па знаёмых мясцінах. Аднак найбольш прываблівае глыбокі псіхалагізм аўтара ў абмалёўцы характараў герояў твора.
Ларыса Геніюш “Споведзь”. Памятаю, што першы раз чытаў усю ноч аж да світання. Не мог адарвацца. Быў вельмі ўзрушаны. Прайсці праз цяжкія выпрабаванні ХХ стагоддзя, нічога не забыць, напісаць без усялякай унутранай цэнзуры праўдзіва і таленавіта – усё гэта, канешне, уздзейнічала моцна. Цікава, што калі перачытваю “Споведзь” цяпер, зноў не магу адарвацца, зноў губляецца ноч.
Аляксей Карпюк “Развітанне з ілюзіямі”. Гэтага аўтара ўвогуле цікава было чытаць. З нецярплівасцю я чакаў выхаду кожнай яго новай кнігі. Карпюк уражваў сваёй шчырасцю і праўдзівасцю. “Развітанне з ілюзіямі” – гэта, па сутнасці, чэсны аповяд пра развітанне з камуністычнымі ідэаламі, якімі Карпюк быў захоплены ў маладосці і якія ў выніку аказаліся несапраўднымі. Але кніга, як мне падаецца, не толькі пра гэта. Аўтар з горыччу канстатуе, што дабра ўвогуле не вельмі многа на зямлі, што верныя сябры могуць падвесці… тым не менш, праўда ўсё ж перамагае.
Уладзімір Караткевіч “Хрыстос прызямліўся ў Гародні”. Канешне, спачатку хацелася браць для перачытвання іншыя рэчы Караткевіча. Але ў нейкі момант прыйшла чарга і для гэтага рамана. Вядома ж, чарга для перачытвання. Твор цікавы і па-майстэрску зроблены. Цяпер, калі ў маім жыцці настае чарговы перыяд Караткевіча, напачатку я бяру гэту кнігу, а потым ужо нейкія іншыя – напрыклад, “Дзікае паляванне караля Стаха”, “Лісце каштанаў”, апавяданні.
Васіль Быкаў “Доўгая дарога дадому”. Мемуары майстра напісаны сціпла і, на першы погляд, проста. А колькі ў іх нечаканых гарадзенскіх апісанняў! Кнігу хочацца перачытваць яшчэ і таму, што ў ёй прысутнічае добры быкаўскі гумар.
Сяргей Астравец “Цэнзарскія нажніцы”. Як раз тады, калі гэта кніга выйшла з друку, мне давялося сустрэцца з яе аўтарам. Ён, перажываючы пэўныя прыемныя моманты, прэзентаваў мне “Нажніцы” – і нават з аўтографам. Я прыйшоў дадому, пагартаў старонкі і пачаў чытаць апошні твор у гэтым зборніку – “DEUS EX MACHIN”. І гэта было цалкам правільна. Аўтарскі міні-раман мяне так уразіў, што я хутка праглынуў і астатнія творы. “Цэнзарскія нажніцы” я цяпер так і перачытваю, пачынаючы з канца.
Аляксандр Фядута. “Мой маленькі Парыж”. У гэтай назве так закамуфлявана Гародня. Аўтар тут нарадзіўся і пражыў першую палову свайго жыцця. Ён ведае мноства цікавых падрабязнасцяў і па-майстэрску захоплівае чытача. Што вельмі важна – у кнізе прысутнічае гарадзенскі каларыт 70-х і 80-х гадоў мінулага стагоддзя.
Юры Гумянюк “Вуліца тыгровых архідэяў”. Гарадзенскія старыя завулкі, увогуле сам горад шмат каго з творчых асоб настройвае на паэтычны лад. Аднак, настолькі зарана адышоўшага ад нас Юры Гуменюк… Менавіта яго гарадзенскія матывы штурхалі напісаць нешта пра Гішпанію ці далекі горад Ёкагаму, а да прыметніка “гарадзенскі” раптам дадаць слова “апакаліпсіс”.
Аляксандр Раманаў “Пралетарыі духа”. Пра незвычайную гісторыю стварэння гэтай кнігі я ўжо расказваў на “Тваім стылі” у матэрыяле “Вольны дух самвыдату”. Зборнік гумарыстычных і сатырычных апавяданняў аб вясёлых прыгодах двух гарадзенцаў быў напісаны ў пачатку 80-х гадоў мінулага стагоддзя, калі ў дзяржаўным выдавецтве не было аніякага шанцу надрукаваць гэта. Пяць самаробных асобнікаў разышліся па свеце. Кніга працягвае жыць і сёння – сёе-тое з яе з’явілася ў Інтэрнеце, вядома ж, на сайце “Самвыдат”.
Янка Трацяк “Саветы”. Пакуль што не шукайце гэты раман у кнігарнях і бібліятэках. Аднак кніга вельмі хутка там будзе, бо вось-вось павінна выйсці з друку. І калі гэта адбудзецца, то ў мяне з’явіцца магчымасць яе перачытаць. Менавіта так, таму што да гэтага я ўжо чытаў твор ў рукапісы. Дзеянне рамана адбываецца на Смаргоншчыне і Ашмяншчыне адразу пасля далучэння Заходняй Беларусі да Усходняй у верасні 1939 года. Скажу шчыра, пра тагачасныя падзеі ў нашай літаратуры яшчэ ніхто так не пісаў. Раман захоплівае з першай старонкі і, я ўпэўнены, будзе чытацца і перачытвацца.
