У Гродне можа знікнуць квартал колішніх царскіх казармаў

|

Квартал казармаў на вул. Чырвонаармейскай і Шчорса паўстаў яшчэ ў 1880-х як горад у горадзе. Фактычна, гэта была частка агромністага вайсковага комплексу, які цягнуўся ад сучаснай Азёрскай шашы ажно да праваслаўных могілак і Нёмну. Такім быў размах армейскага будаўніцтва ў часы Імперыі.

 

Казармы Вяцкага палку.
Казармы Вяцкага палку

 

Пры цары тут месціўся Вяцкі пяхотны полк, пасля – мабільны шпіталь, у міжваенны перыяд – «легіянерскія казармы», замацаваныя за 71-м Лідскім пяхотным палком імя Нарбута. Трагічнымі сталіся ваенныя старонкі гісторыі казармаў: немцы арганізавалі тут 324-ы лагер для палонных чырвонаармейцаў.

 

За савецкім часам усё вярнулася «на кругі свая»: комплекс зноў занялі вайскоўцы.


«Вы яшчэ не бачылі дрэнных умоваў…»

 

Зараз будынкі расцярушаныя і не ўяўляюць сабой адзінага арганізму. Частка так і засталася за Міністэрствам абароны, частка пустуе, а недзе – жывуць людзі, казармы пераробленыя ў вялізны інтэрнат.

 

Казармы-інтэрнат па вуліцы Шчорса.

Казармы-інтэрнат па вуліцы Шчорса

 

У будынку па вул.Шчорса, 4, напрыклад, дагэтуль жыве 100 чалавек. Дзе-нідзе ля вокнаў прымацаваныя спадарожнікавыя антэны, унутры чутно пахі з агульнай кухні, у канцы даўжэзнага калідору – прыбіральні з дзіркамі ў падлозе. Жыццё тут захавалася толькі ў адным крыле, іншае пустуе.

 

Троху раней жыхароў перасялілі сюды з будынку насупраць, які адносіцца да вуліцы Чырвонаармейскай і зараз стаіць з забітымі дзвярыма – ён і выстаўлены на продаж. Размовы пра канчатковае высяленне, са словаў жыхароў, цягнуцца ўжо 15 год. Аднак выязджаць гатовыя не ўсе.

 

Kazarmy-internat na Szczorsa (2)

 

«Дрэнныя ўмовы?», – здзіўляецца кораткастрыжаны мужчына з цыгарэтай на ганку. – «Дык вы яшчэ не бачылі дрэнных умоваў. Тут зручна – цэнтр усё ж такі. А на будынкі ўжо заглядаўся Сямашка, уладальнік гасцініцы. Паглядзім, што з гэтага будзе».

 

Kazarmy-internat na Szczorsa (19)


У міжваенных казармах абжыліся бамжы

 

Калі падняцца па вуліцы Шчорса крыху вышэй і завярнуць направа, трапляеш нібы ў «зону адчужэння» з каркасамі вайсковых гаражоў ды травой у чалавечы рост. Тут жа – некалькі двухпавярховых будынкаў у стылі канструктывізму. Патынкаваныя, але з выразнымі цаглянымі элементамі, адпаведна модзе міжваеннай эпохі. За польскім часам тут стаяў 7-ы танкавы батальён, пра што сведчаць архіўныя здымкі.

 

У Гродне разбіраюць старыя казармы: выдатную стогадовую цэглу можа забраць сабе кожны

 

Былыя польскія казармы ў «зоне адчужэння».

Былыя польскія казармы ў «зоне адчужэння».

 

Зараз будынкі пустуюць. Недзе марадзёры ўжо паздымалі паркет, іншыя пакоі аблюбавалі бамжы: паўсюдна раскладзеная вопратка, колам састаўленыя крэслы, пасярэдзіне – сталы. Там-сям ляжаць кавалкі вайсковых мапаў ды плакатаў – сведкі савецкай вайсковай моцы.

 

Апошні жыхар старых казармаў: як жыве былы бізнесмен, які стаў бамжом

 

Polskija kazarmy u ''zonie adczuzennia'' (10)

 

З боку праспекту Касманаўтаў да «зоны адчужэння», якая была яшчэ нядаўна вайсковым гарадком, ужо падабраліся шматпавярховыя навабуды, таму лёс «сумнеўнага» кварталу, найхутчэй, ужо перадвызначаны.

 

«Варта зрабіць з казармаў ахоўную зону»

 

На думку гісторыка Андрэя Чарнякевіча, казармы на Шчорса напаткаў лёс усёй постсавецкай вайсковай сістэмы, якая прайшла праз масавыя спісанні і знішчэнні маёмасці. Пры гэтым гісторыка-культурніцкае значэнне раёну для гораду цяжка пераацаніць.

 

«Варта было б падыйсці комплексна і зрабіць з усіх казармаў ахоўную зону», – лічыць Чарнякевіч. – «Але ў нас нават могілкі старыя, унікальныя для Беларусі, у спіс помнікаў не ўнесеныя, а вы кажаце пра казармы. Для мяне дзіўна, што вайскоўцы тут трымаюць дыстанцыю, бо гэта аб’ект найперш вайсковай гісторыі».

 

Polskija kazarmy u ''zonie adczuzennia'' (12)

 

Паводле гісторыка, вельмі верагодна, што казармы на Шчорса паўтораць лёс аналагічнага комплексу на праспекце Янкі Купалы. У 2013-м тыя будынкі таксама былі прададзеныя з аўкцыёну без абавязальніцтваў, а новы ўласнік проста зачысціў тэрыторыю, збудаваўшы гіпермаркет.

 

Чаму пашчасціла казармам на Дзяржынскага?

 

Пры гэтым, у Горадні існуе і пазітыўны прыклад стаўлення да вайсковай гісторыі, упісанай у архітэктуру. Казармы 101-га Пермскага палку на вуліцы Дзяржынскага, дзе зараз месціцца вайсковы шпіталь, маюць статус гісторыка-культурніцкага помніку і ахоўваюцца дзяржавай.

 

Polskija kazarmy u ''zonie adczuzennia'' (4)

 

На думку Чарнякевіча, так сталася таму, што будынкі на Дзяржынскага больш навідавоку, бо знаходзяцца ў цэнтры гораду. Ды і шпіталь адтуль нікуды не выязджаў, таму стан аб’ектыўна лепшы. Такім чынам, горад у бліжэйшай перспектыве можа страціць каштоўныя помнікі, якім не пашчасціла з месцазнаходжаннем ды гаспадарамі.