Адведай 85 “разынак” Гарадзеншчыны: Бераставіцкі раён
Сяргей з’яўляецца аўтарам вялікай колькасці матэрыялаў, прысвечаных гісторыі Бераставіцкага раёну.
align=”” alt=”Сяргей Лушчык” width=”726″ height=”533″ >
1. Касцёл Наведзінаў Панны Марыі ў Вялікай Бераставіцы, у падвалах якога маглі друкаваць “Мужыцкую праўду”
Руіны гэтага касцёла з’яўляюцца візітоўкай мястэчка. Іх відаць з усіх бакоў – адкуль бы не пад’язджаў да населенага пункту.
Фота: Алег Грыцавец
Касцёл быў пабудаваны ў першай палове XVIII ст. з цэглы сродкамі кракаўскага кашталяна Юзэфа Вандаліна Мнішка на месцы былога драўлянага. У 1865-67 гг. перабудаваны ў праваслаўную царкву, а ў 1918 г. ізноў вернуты каталікам.
Некалі гэта быў адзін з самых вялікіх некропаляў Рэчы Паспалітай. Пры даследванні яго падземных крыптаў у сярэдзіне ХІХ ст. было выяўлена каля 200 трунаў. Тут хавалі ўладальнікаў мястэчка, іх сваякоў і блізкіх, а таксама духоўных асобаў (ксяндзоў і манахаў).
Тут знаходзіўся саркафаг (урна) з сэрцам вялікага гетмана літоўскага Яна Караля Хадкевіча (1560-1621), а бліжэйшая да касцёла вуліца насіла імя палкаводца.
У адным з бакавых алтароў касцёла быў змешчаны абраз вядомага беларуска-польскага мастака Францішка Смуглевіча, прысвечаны анёлам-ахоўнікам.
Пры касцёле доўгі час дзейнічалі духоўнае манаскае брацтва Святых Анёлаў-Ахоўнікаў, школа для дзяцей і прытулак-шпіталь для бяздомных.
Напярэдадні студзеньскага паўстання 1863-64 гг. сюды неаднаразова прыязджаў Кастусь Каліноўскі на сустрэчу з сябрамі-паплечнікамі: мясцовым каморнікам Феліксам Ражанскім і настаяцелем касцёла ксяндзом Ігнатам Казлоўскім. Ёсць меркаванне, што ў сутарэннях менавіта гэтага касцёла выйшлі першыя нумары “Мужыцкай праўды”.
У свой час будынак меў дзве барокавыя вежы, якія разабралі падчас перабудовы ў царкву.
2. Касцёл Перамянення Пана і гісторыя пра адрэзаныя ногі Хрыста
Пабудаваны ў 1912 г. коштам уладальнікаў мястэчка графаў Юзэфа і Марыі (з Хадкевічаў) Касакоўскіх ў стылі неаготыкі. Матэрыял пабудовы – цэгла і цёсаны камень.
У касцёле да сённяшняга дня захоўваецца стары абраз “Святая Ганна вучыць Святую Марыю чытаць”, намаляваны ў сярэдзіне ХІХ ст. тагачасным уладальнікам мястэчка графам Станіславам Шчэнсным Касакоўскім.
У гэтым каталіцкім храме ёсць таксама вялікі драўляны крыж з фігурай распятага Ісуса Хрыста, зроблены на праваслаўны манер – ногі Збавіцеля знаходзяцца адна пры адной і прыбітыя да крыжа кожная асобным цвіком.
Некалі гэта было традыцыйнае каталіцкае ўкрыжаванне, калі ногі Хрыста складзеныя адна на другую і прыбітыя адным цвіком. Знаходзілась яно ў старым касцёле Наведзінаў Панны Марыі.
Падчас перабудовы касцёла ў царкву ў 1865-67 гг. фігуру вырашылі перарабіць на праваслаўны манер. Знайшоўся майстар, які папросту ўзяў і адрэзаў ногі Збавіцеля і ў такім выглядзе пакінуў фігуру ў храме.
У час дэмантажу касцёльных вежаў гэтаму майстру на ногі звалілася вялікая цагліна, ды так пакалечыла, што іх хутка прыйшлося ампутаваць у тых самых месцах, дзе ён адрэзаў іх Хрысту.
Справу ўсё ж давалі да лагічнага завяршэння і фігура, зробленая па праваслаўнай традыцыі, размяшчалася нейкі час ў царкве (былым касцёле), а потым у такім выглядзе апынулася ў новым бераставіцкім касцёле Перамянення Пана, дзе захоўваецца да сённяшняга дня.
3. Палацава-паркавы комплекс у Бераставіцы Мураванай, надта падобны да аднаго гарадзенскага будынка
Фота: racyja.com
Ад сярэдзіны XVIII ст. да 1858 г. комплекс знаходзіўся ва ўладанні Юндзілаў, потым да 1939 г. – Солтанаў. Палац, узведзены некалі Юндзіламі, перабудаваны ў першай палове ХІХ ст. у стылі класіцызму.
Захавалася ўяздная дубовая алея, што вядзе з дарогі да палацу.
За будынкам цягнецца здзічэлы парк са ставамі, злучанымі паміж сабой каналамі.
А вось так выглядаў палац Солтанаў да 1939 г. Фота: Wojciech Sołtan, radzima.org
Сёння палац у стане руіны, а яго ўладальнік – мясцовы прафесійны ліцэй, былое вучылішча, не ў стане аднавіць будынак. Дарэчы, палац шмат у чым, асабліва ў дэкоры фасаду, паўтарае знакаміты гарадзенскі палац Храптовічаў, дзе сёння знаходзіцца Музей гісторыі рэлігіі.
Фота: Віктар Валынец, radzima.org
4. Вёска Макараўцы (некалі Уснар) з цікавым касцёлам
Фота: Віктар Валынец, radzima.org
Тут знаходзіцца драўляны касцёл Падвышэння Святога Крыжа, пабудаваны яшчэ ў 1795 г. Яго фундатарамі былі гарадзенскі маршалак Людвік Панцэжыньскі і яго жонка Канстанцыя са Скірмунтаў.
Унутры будынка тры даволі цікавыя алтары, якія паходзяць яшчэ з часоў пабудовы касцёла. Пад касцёлам крыпта, дзе пахаваныя яго фундатары.
Фота: Віктар Валынец, radzima.org
Побач з храмам мураваная званіца з 1841 г.
5. Вёска Верхаўляны з гарадзішчам і легендамі
На паўднёвым ускрайку гэтай вёскі ў Алекшыцкім сельсавеце знаходзіцца старажытнае гарадзішча ў форме авала.
Фота: prastakvasha.livejournal.com
Гарадзішча мае каля 30 метраў даўжыні і 28 шырыні, акружана валам і ровам.
Як пішуць даследчыкі, яшчэ да нядаўняга часу там ляжаў вялізны камень. Існавала павер’е, што калі прыбраць гэты камень, то крыніца разальецца і затопіць вёску.
Згодна легенды, у крыніцы аднойчы ўтапіўся сын ведзьмы. За гэта ведзьма заткнула крыніцу мяшком з воўнай.
Паводле яшчэ аднаго мясцовага падання, раней на месцы гарадзішча стаяла царква, якая потым правалілася пад зямлю.
Чытай таксама:
Адведай 85 “разынак” Гарадзеншчыны: Астравецкі раён
Адведай 85 “разынак” Гарадзеншчыны: Ваўкавыскі раён
Адведай 85 “разынак” Гарадзеншчыны: Шчучынскі раён
Адведай 85 “разынак” Гарадзеншчыны: Мастоўскі раён
Адведай 85 “разынак” Гарадзеншчыны: Карэліцкі раён